Przygotowanie i wykorzystanie obiektów na Światowe Igrzyska Sportowe – The World Games 2017

Koszty wyższe niż zakładano, a efekty promocji Miasta dyskusyjne

Podjęte przez Gminę Wrocław działania doprowadziły do przeprowadzenia Światowych Igrzysk Sportów Nieolimpijskich - The World Games 2017. Niemniej jednak NIK ma wiele zastrzeżeń do realizacji zadań w sferze organizacyjnej, natomiast jako nieprawidłowe oceniła realizację zadań w sferze inwestycyjnej. Wybudowane i zmodernizowane obiekty sportowe efektywnie wykorzystywano w trakcie Igrzysk, jak i na ogół po ich zakończeniu. Stwierdzone jednak w wyniku kontroli nieprawidłowości i ujawniony stan skontrolowanych obiektów mogą negatywnie wpływać na bezpieczeństwo i komfort ich dalszego użytkowania.

Igrzyska kosztowały więcej niż zakładano, a pomimo tego efekty w postaci m.in. promocji Wrocławia nie są precyzyjnie znane. Na przygotowanie i przeprowadzenie tego wydarzenia wydano ponad 326 mln zł, prawie w całości ze środków publicznych, przy czym niemal 284 mln zł stanowiły środki własne Gminy Wrocław. Przyjęte przez Miasto początkowe założenia dotyczące źródeł i wysokości finansowania Igrzysk okazały się nierealne. Przed złożeniem aplikacji Miasto nie sporządziło odpowiednich analiz ryzyka i zbyt optymistycznie założyło, że pozyska sponsorów zewnętrznych.

NIK po kontroli zaleca samorządom, aby planując organizowanie i finansowanie takich imprez, przeprowadziły dogłębną analizę i określiły możliwe do osiągnięcia cele oraz sposoby ich realizacji.

Sport spotyka się z szerokim zainteresowaniem różnych grup społecznych. Często podkreśla się, że organizacja dużych wydarzeń sportowych jest nie tylko niezwykłym wyzwaniem organizacyjnym, ale i wydarzeniem o charakterze promocyjnym dla krajów, regionów i miast. Zwykle dzięki organizacji takich imprez powstaje infrastruktura sportowa i turystyczna, której utrzymanie wymaga jednak nakładów finansowych, aby obiekty te mogły służyć dalej społecznościom lokalnym. Światowe Igrzyska Sportowe - The World Games, zawody w sportach nieolimpijskich rozgrywane są co cztery lata, zawsze rok po letnich Igrzyskach Olimpijskich. Ich głównym organizatorem jest International World Games Association (IWGA), a patronem Międzynarodowy Komitet Olimpijski. W 2017 r. gospodarzem X edycji Światowych Igrzysk Sportowych The World Games był Wrocław.

Miasto zawarło umowę z IWGA w 2012 r. Zobowiązało się w niej do zorganizowania Igrzysk, w szczególności przygotowania odpowiedniej infrastruktury sportowej, która zagwarantuje bezpieczeństwo zawodników i widzów. W dniach 20-30 lipca 2017 r. we Wrocławiu odbyła się X edycja The World Games (TWG 2017). Do współzawodnictwa stanęło ok. 3500 sportowców z ponad 100 krajów w różnych dyscyplinach takich jak m.in.: łucznictwo, żużel, taniec sportowy, futbol amerykański, petanque, bilard, trójbój siłowy, ultimate frisbee, karate, korfball, spadochroniarstwo, wrotkarstwo, wspinaczka, squash, sumo, narciarstwo wodne, bieg na orientację.

Największymi inwestycjami związanymi z tymi Igrzyskami była renowacja zabytkowego Stadionu Olimpijskiego, wybudowanie krytej pływalni oraz przebudowanie letniej pływalni przy ul. Wejherowskiej, a także powstanie kompleksu torów wrotkarskich w rejonie Parku Tysiąclecia. Przeprowadzenie TWG 2017 we Wrocławiu budziło kontrowersje od początku podjęcia starań o organizację tego wydarzenia, przede wszystkim w świetle konieczności poniesienia znacznych nakładów finansowych ze środków publicznych. W dyskusjach m.in. na sesjach Rady Miejskiej Wrocławia podkreślano, że nie są precyzyjnie znane zarówno koszty przeprowadzenia Igrzysk, jak i wpływy finansowe oraz korzyści dla Miasta wynikające z organizacji tego wydarzenia.

NIK zbadała czy prawidłowo przygotowano Światowe Igrzyska Sportowe The World Games 2017 oraz czy efektywnie wykorzystywano obiekty w trakcie i po zakończeniu Igrzysk. Kontrolerzy skontrolowali Urząd Miejski Wrocławia, Młodzieżowe Centrum Sportu Wrocław, Wrocławskie Inwestycje sp. z o.o. i Wrocławskie Centrum Treningowe SPARTAN sp. z o.o. Kontrola objęła okres od 1 stycznia 2012 r. do 30 kwietnia 2020 r. Kontrolę ww. podmiotów poprzedziła kontrola działalności Wrocławskiego Komitetu Organizacyjnego - Światowe Igrzyska Sportowe 2017 sp. z o.o. w likwidacji.

Przygotowania do TWG 2017

Kontrola NIK wykazała, że przyjęte przez Miasto Wrocław początkowe założenia dotyczące źródeł i wysokości finansowania Igrzysk okazały się nierealne. W momencie zawierania umowy z IWGA Miasto nie miało zapewnionego finansowania, a przed złożeniem aplikacji nie sporządziło odpowiednich analiz ryzyka i zbyt optymistycznie założyło m.in. kwoty wpływów od sponsorów zewnętrznych. Rzeczywistość negatywnie zweryfikowała te zamierzenia. Ostateczne koszty przygotowania i przeprowadzenia imprezy wyniosły 326,3 mln zł, tj. o 40,9 mln zł więcej niż pierwotnie zakładano. Główny ciężar finansowania Igrzysk poniósł Wrocław wydając z własnych środków 283,6 mln zł, tj. o 82,4 mln zł (40,6%) więcej, niż zakładano. Igrzyska zostały sfinansowane ze środków publicznych niemal w całości, bo w kwocie 313,1 mln zł (tj. 95,9%), uwzględniając dotacje z budżetu państwa i samorządu województwa dolnośląskiego na budowę obiektów sportowych (29,5 mln zł).

Wydatki związane z realizacją zadań inwestycyjnych wyniosły 218,6 mln zł, przy czym w aplikacji złożonej do IWGA na inwestycję planowano wydatkować 160,5 mln zł. Różnicę pokryto w części środkami z dotacji uzyskanych przez Miasto Wrocław. Wydatki wzrosły przede wszystkim z powodu wyższych faktycznych kosztów inwestycji, wynagrodzeń wykonawców wypłaconych na podstawie zaakceptowanych ofert i zawartych umów, a także modyfikacji ich zakresów rzeczowych zarówno na etapie planowania, jak i realizacji inwestycji.

Drugą grupą wydatków były koszty organizacyjne, które wyniosły 107,7 mln zł. Pierwotnie szacowano je na 125 mln zł, planując ich pokrycie w kwocie 75,3 mln zł ze źródeł zewnętrznych, czyli od sponsorów, partnerów i ze sprzedaży biletów. Finalnie udział środków własnych Wrocławia w kosztach organizacyjnych wyniósł 94,5 mln zł, pomimo że w aplikacji wydatki w tym zakresie planowano w kwocie 41,2 mln zł. Wpływy zewnętrzne okazały się dużo niższe niż zakładano, gdyż wyniosły tylko 13,2 mln zł, co stanowiło jedynie 17,6% kwoty zakładanej w aplikacji.

Opis grafiki

W przekazanej w czerwcu 2011 r. do IWGA aplikacji o przyznanie prawa do organizacji Igrzysk Miasto jako gospodarz zobowiązało się do ponoszenia ciężaru i ryzyka związanego z finansowaniem imprezy. Jednak złożenie tego dokumentu nie zostało poprzedzone adekwatnym rozpoznaniem potencjalnych korzyści i ryzyk związanych z organizacją Igrzysk, nie opracowano też kryteriów, które mogłyby pokazywać stopień realizacji celów. Nie przeprowadzono adekwatnej analizy pod kątem rozpoznawalności tej imprezy, a przez to jej potencjału jako wydarzenia, w oparciu o które miały być realizowane m.in. cele promocyjne Gminy Wrocław. W konsekwencji, nie można było obiektywnie zakładać wymiernych rezultatów wynikających z przeprowadzenia Igrzysk, a tym samym z wydatkowania środków publicznych w znacznej wysokości. NIK zauważa przy tym, że niższy niż zakładany poziom wpływów zewnętrznych mógł odzwierciedlać prawdziwą atrakcyjność imprezy dla mediów, sponsorów oraz widzów.

NIK stwierdziła istotne nieprawidłowości na każdym etapie przygotowania i organizacji Igrzysk. Poważne zastrzeżenia w zakresie przygotowania Igrzysk w sferze organizacyjnej dotyczyły naruszenia m.in. ustawy o finansach publicznych przy zawieraniu umowy na organizację TWG 2017. W dacie jej zawarcia nie uwzględniono bowiem, w stosownej uchwale Rady Miejskiej Wrocławia, środków finansowych na przeprowadzenie tego wydarzenia. Ponadto wystąpiły przypadki naruszeń innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz uregulowań wewnętrznych. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in. wydatkowania przez Wrocławskie Centrum Treningowe Spartan sp. z o.o. (WCT Spartan) środków publicznych niezgodnie z przeznaczeniem na kwotę 2,9 mln zł, które zostały temu podmiotowi przekazane przez Miasto Wrocław m.in. na zakup wyposażenia na potrzeby Igrzysk. Takie działanie umożliwiło m.in. zakup przez WCT Spartan za 2 mln zł obligacji Wrocławskiego Klubu Sportowego Śląsk Wrocław (Śląsk Wrocław). Z kolei Wrocławski Komitet Organizacyjny - Światowe Igrzyska Sportowe 2017 sp. z o.o. z naruszeniem zasad udzielania zamówień publicznych wydatkował kwotę 3,1 mln zł, m.in. zlecając Śląskowi Wrocław wbrew zasadom udzielania zamówień z wolnej ręki, za kwotę prawie 1,3 mln zł, promocję i reklamę TWG 2017 oraz z pominięciem Prawa zamówień publicznych Wrocławskiemu Przedsiębiorstwu Hala Ludowa za kwotę prawie 1,1 mln zł m.in. realizację widowisk multimedialnych dotyczących TWG 2017.

Realizacja inwestycji i wykorzystanie obiektów

W sferze inwestycyjnej na potrzeby Igrzysk przygotowano i przeprowadzono przedsięwzięcia obejmujące renowację Stadionu Olimpijskiego, budowę pływalni krytej i przebudowę pływalni letniej przy ul. Wejherowskiej oraz budowę kompleksu torów wrotkarskich w rejonie Parku Tysiąclecia. Przygotowanie i realizacja każdej z tych inwestycji nie przebiegały prawidłowo. NIK stwierdziła liczne i istotne nieprawidłowości, przejawiające się działaniami nielegalnymi, niegospodarnymi i nierzetelnymi. Polegały one w szczególności na nieprzestrzeganiu przepisów o zamówieniach publicznych, dopuszczaniu do realizacji robót niezgodnie z zawartymi umowami, akceptowaniu nierzetelnie sporządzonej dokumentacji projektowej, prowadzeniu prac z naruszeniem przepisów prawa budowlanego, przy jednoczesnym niewłaściwym nadzorze ze strony inwestora, czy też nienaliczaniu kar umownych. Ujawnione nieprawidłowości w procesie wyboru wykonawców dotyczyły zawartych umów na łączną kwotę 128,4 mln zł. Ponadto nominalna wartość nienaliczonych wykonawcom kar umownych wyniosła 101,1 mln zł, a kwota niewłaściwie ustalonych wynagrodzeń wypłaconych wykonawcom wyniosła 4,2 mln zł.

Wybudowane i zmodernizowane obiekty sportowe zostały w trakcie Igrzysk wykorzystane do przeprowadzenia treningów i zawodów sportowych w łącznie siedmiu dyscyplinach. Po zakończeniu Igrzysk obiekty te służyły społeczności lokalnej, a także organizowano na nich zawody sportowe, treningi i inne wydarzenia.

Jednak kompleks torów wrotkarskich nie był w pełni wykorzystywany, gdyż zrealizowano jedynie I etap inwestycji, który nie obejmował m.in. wykonania sztucznego oświetlenia. Ponadto tor do jazdy szybkiej nie był wykorzystywany na potrzeby szkoleń zawodników sportów wrotkarskich.

Zastrzeżenia NIK w zakresie dalszego wykorzystywania wybudowanych na potrzeby Igrzysk obiektów wynikają ze stwierdzonych nieprawidłowości na etapie realizacji inwestycji, jak i ich eksploatacji. Polegały one głównie na zagrożeniu bezpieczeństwa dla widzów przebywających podczas zawodów żużlowych na Trybunie Zachodniej Stadionu Olimpijskiego w związku z przedostającymi się tam kamieniami występującymi na torze żużlowym, których rozmiary przekraczały dopuszczalne parametry. Ujawniono również realizację nieuprawnionych prac na terenie Stadionu, na skutek czego właściwy organ nadzoru budowlanego wstrzymał użytkowanie części tego obiektu do czasu przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Dodatkowo NIK stwierdziła m.in. nienależyty stan techniczny torów wrotkarskich do jazdy szybkiej i ulicznej, a także zwróciła uwagę na przekroczenie dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej w obrębie budynku pływalni krytej. W związku z eksploatacją ww. obiektów sportowych ujawnione nieprawidłowości dotyczyły m.in. wyboru wykonawców zamówień publicznych na łączną kwotę 569,2 tys. zł, niewłaściwego ustalania należności przysługujących Wrocławowi, które zaniżono o kwotę 287,5 tys. zł, czy też wydatkowania środków publicznych z naruszeniem obowiązujących zasad zarządzania finansami na kwotę 140,0 tys. zł. Ponadto ze środków Miasta Wrocław wydatkowano 50,0 tys. zł, w związku z legalizacją nieuprawnionej zmiany sposobu użytkowania Stadionu Olimpijskiego.

Liczne oraz istotne nieprawidłowości przy realizacji renowacji Stadionu Olimpijskiego

Zadania w zakresie renowacji Stadionu Olimpijskiego realizowane były w latach 2013-2017. W związku z ówczesnym limitem wydatków inwestycyjnych Miasta, finansowanie tego zamierzenia przewidziano w formie cesji wierzytelności, przy czym zapłata wynagrodzenia na rzecz wykonawcy w okresie realizacji inwestycji dokonywana była przez bank. Wrocław zobowiązany był uiszczać na rzecz banku odsetki od kwoty wynagrodzenia wypłaconego wykonawcy, a po zakończeniu realizacji inwestycji, oprócz odsetek, spłacać również kwotę zobowiązania głównego (kapitału). Taka forma finansowania, podobnie jak kredyt, zapewniała zewnętrzne środki pieniężne, jednak nie wpływała wówczas - w przeciwieństwie do kredytu - negatywnie na poziom wskaźnika zadłużenia Miasta. Całkowita spłata tego zobowiązania nastąpiła w 2019 r., tj. po upływie dwóch lat od zakończenia Igrzysk.

NIK zidentyfikowała liczne oraz istotne nieprawidłowości w ramach przygotowania oraz prowadzenia inwestycji, dotyczące m.in.:

• udzielenia zamówienia publicznego na renowację Stadionu za kwotę 123,9 mln zł wykonawcy, który nie wykazał spełnienia warunków udziału w postępowaniu w zakresie posiadania wymaganej zdolności finansowej;
• nierzetelnego zaakceptowania wykonania obiektu, pomimo że nie zabezpieczono skutecznie m.in. widzów na Trybunie Zachodniej przed możliwością doznania urazu w wyniku uderzenia elementami nawierzchni toru żużlowego;
• niewłaściwej realizacji umowy podstawowej polegającej na niewyegzekwowaniu od wykonawcy zrealizowania renowacji kanału deszczowego, co skutkowało udzieleniem zamówienia dodatkowego za łączną kwotę 785 tys. zł;
• nierzetelnego ustalenia i w konsekwencji nieuzasadnionego zaakceptowania zwiększenia wynagrodzenia wykonawcy o kwotę co najmniej 683,2 tys. zł z tytułu zmiany sposobu wykonania oświetlenia płyty Stadionu;
• nienaliczania wykonawcy kar umownych przewidzianych w warunkach szczególnych kontraktu z tytułu niewłaściwej realizacji zadań, co było sprzeczne z postanowieniami umowy. Nominalna wartość nienaliczonych kar umownych wynosiła 98589,1 tys. zł;
• nierzetelnego zaakceptowania wykonania jedynie 26 miejsc dla osób na wózkach inwalidzkich, co wiązało się z niespełnieniem przyjętych norm w zakresie zapewnienia wykonania co najmniej 110 takich miejsc;
• nierzetelnego zaakceptowania projektu i wykonania wewnętrznej kanalizacji deszczowej z nieprawidłowo określoną - zaniżoną ponad trzykrotnie - pojemnością zbiornika retencyjnego (tj. 480 m³ zamiast ok. 1716 m³) za kwotę 493,2 tys. zł, co negatywnie wpływa na możliwość zapewnienia właściwego odwodnienia Stadionu i stwarza ryzyko jego zalewania wodami opadowymi;
• nieobniżenia wynagrodzenia wykonawcy z tytułu niewykonania objętych umową robót (w zakresie budowy sieci gazowej wokół Stadionu, jak również wykonania ocieplenia budynku administracyjnego), co skutkowało wypłatą wynagrodzenia obejmującego roboty zaniechane, których wartość szacunkowa to odpowiednio 199,6 tys. zł i 385,1 tys. zł;
• dopuszczenia do realizacji kontraktu na renowację Stadionu z naruszeniem wymogów wynikających z opisu przedmiotu zamówienia, w którym zakładano możliwość przeprowadzania zawodów sportowych w całym okresie renowacji tego obiektu, w konsekwencji czego przez część 2015 r. i cały 2016 r. jego użytkowanie nie było możliwe;
• nierzetelnego egzekwowania usuwania części wad (usterek) dotyczących robót wykonanych w ramach renowacji Stadionu, co skutkowało ich nieusuwaniem lub usuwaniem po terminie, a także tym, że część usterek była usuwana na własny koszt przez użytkownika Stadionu, a nie przez wykonawcę;
• zaakceptowania zaprojektowania oraz wykonania niezgodnie ze sztuką budowlaną stopni schodowych o różnej wysokości w ciągach komunikacyjnych Trybuny Zachodniej Stadionu, co było działaniem nierzetelnym.

Ponadto NIK stwierdziła, że w ramach przygotowania powyższej inwestycji Miasto Wrocław sfinansowało koszty opracowania projektu perspektywicznego remontu Trybuny Wschodniej Stadionu Olimpijskiego w kwocie 1,1 mln zł, pomimo że horyzont czasowy wykonania tego remontu pozostawał i nadal pozostaje nieustalony. Działanie takie było niegospodarne i nierzetelne.

Efektywne wykorzystywanie Stadionu Olimpijskiego po zakończeniu Igrzysk oraz nieprawidłowości w zakresie jego eksploatacji

Po zakończeniu Igrzysk zmodernizowany Stadion Olimpijski wykorzystywany był w zakresie wynikającym z jego przeznaczenia i funkcji, głównie na potrzeby dwóch dyscyplin: żużla i futbolu amerykańskiego, co stanowiło kontynuację jego wcześniejszego sposobu użytkowania. Obiekt ten udostępniany był podmiotom zewnętrznym na potrzeby organizacji treningów i wydarzeń sportowych w tych dyscyplinach, także o charakterze międzynarodowym.

NIK jednak stwierdziła nieprawidłowości także na etapie eksploatacji Stadionu Olimpijskiego, tj. m.in.:

• niepodjęcie działań zmierzających do wyeliminowania lub ograniczenia niebezpieczeństwa związanego z występowaniem przekraczających dopuszczalne wymiary kamieni w nawierzchni toru żużlowego, które w związku z jego użytkowaniem, stanowiły zagrożenie m.in. dla widzów przebywających na Trybunie Zachodniej, co było działaniem nierzetelnym. W wyniku kontroli zleconej przez NIK, Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego (PINB) we wrześniu 2020 r. zakazał (z rygorem natychmiastowej wykonalności) użytkowania części rzędów siedzisk na Trybunie Zachodniej Stadionu do czasu m.in. przesiania na głębokość 30 cm nawierzchni toru żużlowego oraz usunięcia brył, kamieni jak również innych elementów o wymiarach większych niż 5 mm, a także poprawy dotychczasowego sposobu wykonania osłon. Zarządca obiektu odwołał się od zakazu użytkowania ww. części Stadionu, nie kwestionując jednak obowiązku wykonania nakazanych prac.

  Przykładowe uszkodzenia szyb/osłon na wysokości miejsc przeznaczonych dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich na pierwszym łuku Trybuny Zachodniej. Źródło: materiały własne NIK (wykonanie: lipiec 2019 r.).

  

  Kamienie z toru żużlowego na miejscu przeznaczonym dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Źródło: materiały własne NIK (wykonanie: październik 2019 r.).

  

• udzielenie dwóch zamówień publicznych na łączną kwotę 569,2 tys. zł z naruszeniem ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez zastosowanie trybu niekonkurencyjnego przy zamówieniu na kwotę 361,9 tys. zł oraz niezastosowanie tej ustawy do udzielenia zamówienia o łącznej wartości 207,3 tys. zł;
• nierzetelną weryfikację czy stwierdzone usterki systemu monitoringu podlegały usunięciu w ramach gwarancji udzielonej przez wykonawcę renowacji obiektu na system monitoringu, co skutkowało wydatkowaniem kwoty co najmniej 140,0 tys. zł, z tytułu udzielenia dwóch zamówień związanych z uzupełnieniem systemu monitoringu;
• naruszanie wymogów wynikających z przepisów ustawy Prawo budowlane oraz ustawy o ochronie zabytków przewidujących uzyskiwanie niezbędnych pozwoleń na prowadzenie prac w obiekcie zabytkowym, w efekcie czego na skutek zleconych przez NIK kontroli, PINB wszczął stosowne postępowania administracyjne;

• wykonanie ciągu komunikacyjnego w Sektorze Super VIP Trybuny Zachodniej wokół przejścia do Sali VIP bez uzyskania wymaganych pozwoleń;

  Fragment utworzonego w toku użytkowania obiektu ciągu komunikacyjnego w Sektorze Super VIP wokół przejścia do sali VIP. Widoczne różne wysokości stopni, a także różnica szerokości prefabrykatów betonowych pełniących funkcję stopni względem przestrzeni pomiędzy barierą i siedziskami. Źródło: materiały własne NIK (wykonanie: kwiecień 2019 r.).

  

• nieprawidłowe ustalanie należności za korzystanie ze Stadionu Olimpijskiego, co w szczególności dotyczyło niezgodnego z postanowieniami umowy zaniżenia o kwotę 103,7 tys. zł należności z tytułu korzystania ze sztucznego oświetlenia przez organizatora zawodów żużlowych w latach 2017-2019.

NIK stwierdziła także nieprawidłowości związane z nielegalnym montażem dodatkowych siedzisk dla widzów m.in. w przestrzeni, która nie była przeznaczona na pobyt ludzi. Izba zleciła PINB przeprowadzenie kontroli i w jej wyniku Inspektorat w listopadzie 2019 r. wstrzymał użytkowanie części Stadionu. Finalnie przeprowadzono demontaż siedzisk nad Parkiem Maszyn, przywracając poprzedni sposób użytkowania tej części obiektu jako przestrzeni nieprzeznaczonej na pobyt ludzi. Natomiast w przypadku sektorów na Trybunie Wschodniej zalegalizowano zmieniony sposób użytkowania obiektu, po opracowaniu i przedłożeniu dodatkowej dokumentacji oraz uiszczeniu opłaty legalizacyjnej w wysokości 50,0 tys. zł.

Dodatkowo NIK zwróciła uwagę, że Młodzieżowe Centrum Sportu, które zarządza Stadionem Olimpijskim, ponosiło koszty związane ze spełnieniem warunków niezbędnych do uczestniczenia przez kluby sportowe w profesjonalnej rywalizacji, choć nie ma takiego obowiązku. Przykładem takiego działania był zakup za kwotę 361,9 tys. zł systemu przykrycia toru żużlowego, wymaganego do uzyskania licencji przez klub sportowy.

Liczne oraz istotne nieprawidłowości przy realizacji inwestycji obejmującej kompleks torów wrotkarskich

Roboty budowlane w zakresie kompleksu torów wrotkarskich w rejonie Parku Tysiąclecia zostały zrealizowane w latach 2016-2017. W przypadku tej inwestycji NIK również zidentyfikowała liczne oraz istotne nieprawidłowości dotyczące m.in.:

• nierzetelnego przeprowadzenia w 2014 r. postępowania w sprawie wyboru wykonawcy wielobranżowej koncepcji przedsięwzięcia, poprzez skierowanie jednego z zapytań ofertowych do podmiotu, który zakończył działalność w 2006 r., a drugiego na nieprawidłowy adres w innej miejscowości niż siedziba wykonawcy ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym. Finalnie ofertę złożył jedynie późniejszy wykonawca, do którego przesłano trzecie zapytanie. Na realizację tego zamówienia wydatkowano kwotę 60,0 tys. zł;
• niezapewnienia i nieegzekwowania od wykonawcy prowadzenia robót zgodnie z wymogami ustawy Prawo budowlane, stosownie do których istotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę jest dopuszczalne jedynie po uzyskaniu decyzji o zmianie pozwolenia na budowę wydanej przez organ administracji architektoniczno-budowlanej;
• nierzetelnego odbioru wadliwie wykonanych robót związanych z budową toru do jazdy szybkiej, skutkujących m.in. zaleganiem wód opadowych na torze;
• nienaliczania wykonawcy kar umownych z tytułu niewłaściwej realizacji zadań, co było sprzeczne z postanowieniami umowy. Nominalna wartość nienaliczonych kar umownych wynosiła 1321,8 tys. zł;
• wyboru rozwiązania projektowego dotyczącego zastosowania zbrojenia rozproszonego z włókien stalowych do wykonania nawierzchni betonowej wnętrza toru do jazdy szybkiej, w sytuacji gdy posiadano wiedzę, że może to negatywnie wpłynąć na jakość wykonanej nawierzchni oraz stwarzać zagrożenie dla użytkowników, co było działaniem nierzetelnym;
• nieprawidłowego zaprojektowania i wykonania robót na torze do jazdy ulicznej w zakresie spadków poprzecznych nawierzchni toru, co może negatywnie wpływać na odprowadzanie z niego wód opadowych.

Nie w pełni efektywne wykorzystanie kompleksu torów wrotkarskich po zakończeniu Igrzysk, w tym nieprawidłowości w jego eksploatacji

Po zakończeniu Igrzysk tor do jazdy ulicznej udostępniany był nieodpłatnie użytkownikom indywidualnym, co było zgodne z założoną koncepcją dostępności tej części obiektu w celu popularyzacji aktywności fizycznej jako formy spędzania czasu wolnego przez mieszkańców Wrocławia. NIK wskazuje jednak, że na komfort, dostępność i skalę użytkowania tego toru ma wpływ niezakończenie całej inwestycji. Pomimo zakładanego pierwotnie terminu realizacji II jej etapu do końca 2018 r., nadal nie został on zrealizowany. Tym samym obiekt ten nie został wyposażony m.in. w oświetlenie, pochylnie dla osób z niepełnosprawnościami czy też nie wybudowano budynku administracyjno-socjalnego. Ponadto NIK zwraca uwagę, że wpływ na dostępność tego obiektu może mieć pogarszający się jego stan techniczny.

W przypadku toru do jazdy szybkiej przyjęto założenie, że jego dostępność będzie ograniczona dla użytkowników indywidualnych i założenie to było realizowane. Pomimo, że obiekt miał być wykorzystywany do szkoleń zawodników sportów wrotkarskich, nie wypracowano jednak rozwiązań, które przełożyłyby się na wykorzystanie toru w tym zakresie. Nie bez znaczenia pozostawał dla zarządzania tym obiektem fakt, że WCT Spartan wykonywało czynności w tym przedmiocie w oparciu o umowę, która nie miała charakteru długookresowego, lecz była wielokrotnie przedłużana na kilkumiesięczne okresy.

Jedynymi oficjalnymi zawodami, które po Igrzyskach zostały przeprowadzone na terenie kompleksu torów do sportów wrotkarskich, były Uliczne Mistrzostwa Polski w jeździe na rolkach, które odbyły się w czerwcu 2019 r.

Stwierdzone w wyniku kontroli nieprawidłowości dotyczące eksploatacji kompleksu torów wrotkarskich polegały m.in. na:

• przypadkach udostępniania tego obiektu na rzecz podmiotów trzecich na cele komercyjne,
  w sposób niezgodny z postanowieniami umowy o dofinansowanie budowy ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej, co ograniczało dostępność tego obiektu na potrzeby rekreacji mieszkańców, a także pozostawało w sprzeczności z deklarowanym sposobem jego wykorzystania;
• nierzetelnym weryfikowaniu stanu technicznego torów wrotkarskich, a także opieszałym zgłaszaniu usterek;
• nierzetelnym sprawowaniu nadzoru nad dokonywaniem miejscowych napraw nawierzchni toru do jazdy szybkiej, co skutkowało użyciem materiału, co do którego nie potwierdzono, że posiada on cechy użytkowe takie same jak pozostała nawierzchnia toru.

Liczne oraz istotne nieprawidłowości przy realizacji inwestycji dotyczącej kompleksu basenów przy ul. Wejherowskiej

Proces budowlany w obrębie kompleksu basenów przy ul. Wejherowskiej obejmujący budowę krytej pływalni wraz z modernizacją zespołu zewnętrznych basenów sportowo-rekreacyjnych prowadzony był w latach 2015-2017. Także w przypadku tej inwestycji nie ustrzeżono się nieprawidłowości, które polegały m.in. na:

• dopuszczeniu do udziału w konkursie na wykonawcę projektu budowlanego uczestnika niespełniającego wymagań określonych w regulaminie konkursu, co stanowiło naruszenie Prawa zamówień publicznych. Wynagrodzenie tego wykonawcy wyniosło 400 tys. zł;
• udzieleniu zamówienia w przedmiocie zmiany projektu budowlanego wykonawcy, który nie spełniał warunków udziału w postępowaniu w zakresie wiedzy i doświadczenia, co stanowiło naruszenie ustawy Prawo zamówień publicznych. Wynagrodzenie wykonawcy wyniosło 357,1 tys. zł;
• wypłacie wykonawcy wynagrodzenia w wysokości 312,3 tys. zł z tytułu robót dodatkowych, które powinny zostać uwzględnione w pierwotnym zakresie zamówienia, co było działaniem niegospodarnym;
• nierzetelnej akceptacji projektu budowlanego obiektu oraz jego kolejnych zmian, które nie spełniały wszystkich wymogów niezbędnych do uzyskania homologacji dla pływalni krytej (umożliwiającej przeprowadzanie oficjalnych zawodów), pomimo że umowa z wykonawcą przewidywała uwzględnienie w projekcie wszystkich wymogów w tym zakresie;
• nieuprawnionym wydłużeniu wykonawcy terminów na realizację robót budowlanych i sporządzenie projektów wykonawczych, czym naruszono Prawo zamówień publicznych, uzależniające możliwość zmiany umowy od zaistnienia określonych w nim okoliczności;
• nienaliczaniu wykonawcy kar umownych z tytułu niewłaściwej realizacji zadań, co było sprzeczne z postanowieniami umowy. Nominalna kwota nienaliczonych kar umownych wynosiła 1152,6 tys. zł.

Efektywne wykorzystywanie kompleksu basenów przy ul. Wejherowskiej po zakończeniu Igrzysk oraz nieprawidłowości w zakresie jego eksploatacji

Po zakończeniu Igrzysk kompleks basenów wykorzystywany był zgodnie z przeznaczeniem. Zmodernizowana pływalnia letnia udostępniana była sezonowo i odpłatnie, w szczególności dla społeczności lokalnej. Natomiast nowo wybudowana pływalnia kryta była obiektem całorocznym, udostępnianym odpłatnie użytkownikom indywidualnym, klubom sportowym, Polskiemu Związkowi Pływackiemu, a także na potrzeby organizacji zawodów sportowych przez inne podmioty. Na pływalni krytej przeprowadzano m.in. corocznie Memoriał Marka Petrusewicza oraz Otwarte Letnie Mistrzostwa Dolnośląskiego Okręgowego Związku Pływackiego.

W wyniku kontroli stwierdzono jednak m.in., że:

• stan techniczny budynku pływalni krytej z powodu przekroczenia dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej narusza zapisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
• w przypadku występowania usterek na terenie kompleksu basenów, zarządca obiektu nie dokonywał niezwłocznych zgłoszeń w tym zakresie. Powyższe było działaniem nierzetelnym i zdaniem NIK może mieć wpływ na warunki eksploatacji obiektu.

Wnioski

Wyniki kontroli skłaniają NIK do skierowania wniosków systemowych do Ministra Sportu oraz samorządów. Intencją Izby oprócz wskazania nieprawidłowości jest zwrócenie uwagi na uwarunkowania, z którymi muszą się zmierzyć samorządy, które podejmują decyzje o organizacji dużych wydarzeń sportowych.

Do Ministra Sportu

• Wypracowanie we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego narzędzi umożliwiających precyzyjne określenie międzynarodowych imprez sportowych, których organizacja może być w perspektywie długoterminowej strategicznym celem Polski.
• Uwzględnianie w sporządzanych dokumentach strategicznych dotyczących rozwoju sportu wskaźników i ich mierników umożliwiających potencjalnym organizatorom dużych międzynarodowych imprez sportowych ocenę możliwych ryzyk, kosztów i korzyści z nimi związanych.
• Opracowanie katalogu zaleceń lub dobrych praktyk dotyczących zagadnień związanych z przeprowadzaniem dużych międzynarodowych imprez sportowych finansowanych ze środków publicznych.

Do organów jednostek samorządu terytorialnego, podejmujących decyzje o organizacji dużych wydarzeń sportowych

Zapewnienie podejmowania decyzji o organizacji dużych międzynarodowych wydarzeń sportowych współfinansowanych ze środków publicznych, z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych z Ministrem Sportu, oraz na podstawie analiz ukierunkowanych w szczególności na obiektywne zobrazowanie ryzyk, kosztów i możliwych do osiągnięcia korzyści w odniesieniu do potencjału danego wydarzenia jako środka realizacji założonych celów.