Pozyskanie i sprzedaż drewna w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe w latach 2002-2004

NIK pozytywnie ocenia pozyskiwanie drewna przez Lasy Państwowe. Stwierdza natomiast i negatywnie ocenia m.in.: • przypadki sprzedaży drewna po zaniżonych cenach i bez należytego zabezpieczenia tych transakcji; • niską efektywność działań Służby Leśnej w zakresie ochrony mienia i nadzoru przy pomiarach i klasyfikacji pozyskanego surowca. Zjawiska te miały charakter korupcjogenny. Kontrolę przeprowadzono z inicjatywy własnej Izby między 4 marca i 17 czerwca 2005 r. i objęto nią lata 2002 – 2004. Czynności kontrolne przeprowadzono w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, 10 dyrekcjach regionalnych LP i 21 nadleśnictwach. Izba zbadała m.in.: 1) prawidłowość i legalność pozyskiwania drewna; 2) organizację jego sprzedaży i skuteczność regulowania należności za sprzedaż; 3) zapobieganie kradzieżom drewna; 4) nadzór nad gospodarka leśną. Celem kontroli było również zbadanie ewentualnego występowania zjawisk korupcji przy handlu pozyskanym surowcem. W ostatnim pięcioleciu NIK już kilkakrotnie badała Gospodarstwo Lasy Państwowe. W wyniku kontroli w 2001 roku wykryła m.in. brak zatwierdzonych planów urządzania lasu w wielu nadleśnictwach oraz nieaktualizowanie planów finansowo – gospodarczych. Kontrola z roku 2003 wykazała m.in. nieprawidłowości w zakresie windykacji należności z tytułu sprzedaży drewna. Kolejna kontrola z 2004 r. również wykazała, że nieprawidłowo wyłaniano wykonawców prac przy pozyskiwaniu surowca i jego sprzedaży. Stwierdzono także mało skuteczną ochronę przed kradzieżą drewna. Obecne badanie potwierdziło brak poprawy ochrony mienia LP, co skutkowało narastaniem zjawiska kradzieży drewna lub zmniejszaniem się wykrywalności ich sprawców. W 1/3 zbadanych jednostek nie zadbano o skuteczną kontrolę wewnętrzną w zakresie pomiarów i klasyfikacji pozyskanego surowca. Najważniejsze ustalenia kontroli • 15 nadleśnictw, nadzorowanych przez 10 skontrolowanych Regionalnych Dyrekcji, nie posiadało kompletnych planów urządzenia lasu; brakło w nich obowiązkowego programu ochrony przyrody, co należy uznać za działanie nielegalne. • Nie we wszystkich przypadkach przestrzegano w PGL LP trybu, zasad i wymogów uregulowań wewnętrznych, obowiązujących przy sprzedaży drewna, co prowadziło do działań nierzetelnych i nielegalnych; świadczyło to o niedostatecznym nadzorze nad działalnością dyrektorów regionalnych dyrekcji i nadleśniczych. • Kontrola stwierdziła przypadki nieujmowania w skorygowanych planach decyzji Dyrektora Generalnego LP o zwiększeniu ilości pozyskiwanego drewna, co Izba ocenia jako działanie nierzetelne. Zaś jako działanie nielegalne uznała zwiększanie planu pozyskiwania surowca przez regionalne dyrekcje LP, bez uprzedniej decyzji Dyrektora Generalnego LP. • Kontrolerzy wykryli nieprawidłowości przy sprzedaży drewna: zawierano umowy z mocą wsteczną; surowiec zbywano podmiotom zalegającym z płatnościami; zbywano go po zaniżonych cenach; nierzetelnie zabezpieczano umowy sprzedaży. Izba uznała te działania jako nierzetelne oraz mające charakter zjawisk korupcjogennych. • Niewystarczająco i w sposób zróżnicowany dokonywano windykacji należności przeterminowanych. Zmalały one w okresie objętym kontrolą z kwoty 195,6 mln zł w roku 2002 do 68,6 mln zł w roku 2002; udział umorzonych należności nieściągalnych wynosił 20%. • W połowie skontrolowanych RDLP (w 5 z 10) wzrosła liczba kradzieży drewna, a w dalszych 4 Dyrekcjach wykryto zmniejszenie się wykrywalności sprawców kradzieży; w RD LP Krosno nastąpił wzrost kradzieży przy jednoczesnym spadku wykrywalności. W badanym okresie w LP miało miejsce 33,1 tys. przypadków kradzieży drewna grubizny o masie 98,7 tys. m3. i wartości 11,4 mln zł. Największe nasilenie kradzieży stwierdzono w Dyrekcjach – radomskiej, lubelskiej i wrocławskiej. • W 1/3 skontrolowanych nadleśnictw nie zadbano o skuteczną kontrolę wewnętrzną w zakresie dokładności pomiaru oraz klasyfikacji pozyskanego drewna, co Izba uznała jako działanie nierzetelne. Pomimo nadzoru, sprawowanego przez Służbę Leśną, kontrole wewnętrzne PGL LP wykazały istotne nieprawidłowości w zakresie pozyskania, pomiaru, i klasyfikacji surowca. • Badania kontrolne ujawniły: uszczuplenie środków publicznych w kwocie 6,99 mln zł, pożytki finansowe w postaci należnych środków publicznych lub innych składników aktywów – 6,87 mln zł. Kontrola wykazała konieczność m.in. prawnego uregulowania sprawy terminów uzgadniania, weryfikacji i zatwierdzania projektów planów urządzania lasu; egzekwowania skutecznego nadzoru nad pozyskiwaniem i sprzedażą drewna; podjęcia bardziej efektywnych działań zapobiegających kradzieżom drewna; sprawowania skuteczniejszego nadzoru nad działalnością nadleśniczych. Izba wnioskuje także rozważnie sprawy zawarcia ze wszystkimi wojewódzkimi inspektorami transportu drogowego porozumień dotyczących kontroli przewożonych ładunków drewna. Sporządził na podstawie Informacji: Wiesław Łuka