Odpłatność za studia w państwowych szkołach wyższych

Kontrola NIK miała charakter doraźny, sprawdzający realizację wniosków pokontrolnych sformułowanych w 2002 r. po kontroli planowej, pn. „Odpłatność za studia w państwowych szkołach wyższych”. Kontrolę przeprowadzono w 7 spośród 25 państwowych szkół wyższych, skontrolowanych przez NIK w 2002 r., działających na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym, nadzorowanych przez Ministra Edukacji i Nauki. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła realizację wniosków pokontrolnych w zakresie pobierania opłat za studia, sformułowanych po kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2002 r. przez 4 spośród 7 skontrolowanych państwowych szkołach wyższych. Realizację wniosków pokontrolnych przez pozostałe uczelnie NIK oceniła pozytywnie, pomimo stwierdzenia istotnych nieprawidłowości. Stwierdzone nieprawidłowości w szczególności polegały na: 1) prowadzeniu kształcenia na kierunkach studiów bez uprawnień nadanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego lub w zamiejscowych jednostkach organizacyjnych działających niezgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym - w 5 uczelniach, do których skierowano wnioski w tej sprawie również w wyniku kontroli przeprowadzonej w 2002 r., 2) nieprzestrzeganiu wymogów dotyczących stanu kadrowego nauczycieli akademickich oraz nadmiernym obciążeniu nauczycieli akademickich godzinami ponadwymiarowymi – w 6 uczelniach, do których skierowano wnioski w tej sprawie również w wyniku kontroli w 2002 r., 3) nieprzestrzeganiu standardów nauczania na kierunku studiów - w 4 uczelniach, pomimo skierowania do tych uczelni wniosków w tej sprawie, po kontroli przeprowadzonej w 2002 r., 4) utrzymywaniu struktury działalności dydaktycznej, w której studenci studiów odpłatnych stanowią więcej niż 50% studentów - w 1 uczelni, 5) nieprawidłowym ustalaniu wysokości opłat za zajęcia dydaktyczne oraz niepełnym ewidencjonowaniu przychodów i kosztów z odpłatnej działalności dydaktycznej - w 5 uczelniach, w tym w 4 uczelniach, do których skierowano wnioski w tej sprawie w wyniku kontroli przeprowadzonej w 2002 r. Ponad połowa wniosków pokontrolnych z kontroli przeprowadzonej w 2005 r. dotyczyła tych samych nieprawidłowości i uczelni, które ustalono w wyniku kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2002 r. Ustalono, w wyniku kontroli przeprowadzonych przez NIK w latach 2004-2005 w zakresie funkcjonowania szkolnictwa wyższego, że b. MENiS nie sprawował właściwego nadzoru nad państwowymi szkołami wyższymi. Wyniki kontroli wskazują, że wnioski pokontrolne sformułowane przez NIK w 2002 r., dotyczące kontroli odpłatności za studia w państwowych szkołach wyższych, nie zostały prawie we wszystkich skontrolowanych uczelniach w pełni wykonane. Nie zostały również w pełni wykorzystane oceny i uwagi NIK zawarte w wystąpieniach pokontrolnych z 2002 r. W skontrolowanych w 2005 r. państwowych szkołach wyższych te same nieprawidłowości występowały nadal. W uczelniach tych jakość kształcenia na określonych kierunkach studiów nie odpowiada standardom nauczania, a odpłatność za zajęcia dydaktyczne pobierana była niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli, w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości, konieczne jest wzmocnienie nadzoru nad państwowymi szkołami wyższymi przez Ministra Edukacji i Nauki. Konieczne jest również przyspieszenie prac związanych z wydaniem aktów wykonawczych do obowiązującej od dnia 1 września 2005 r. ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. Rektorzy państwowych szkół wyższych powinni podjąć następujące działania: 1) dostosować plany studiów zaocznych i wieczorowych do wymogów określonych w standardach nauczania, 2) informować ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, o utracie warunków do prowadzenia określonego kierunku studiów, 3) ustalać i pobierać opłaty od studentów studiów odpłatnych na podstawie planowanych kosztów zajęć dydaktycznych, zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi w tym zakresie, 4) zapewnić wymagane proporcje liczby nauczycieli akademickich do liczby studentów na danym kierunku studiów, 5) dostosować struktury działalności dydaktycznej uczelni według zasady, według której podstawowym systemem studiów są studia dzienne, 6) dostosować rozmiary kształcenia do posiadanych możliwości kadrowych, 7) zaprzestać prowadzenia nielegalnie działających zamiejscowych jednostek organizacyjnych oraz kształcenia na kierunkach, bez stosownych uprawnień. Opracowano w Departamencie Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego NIK