Podstawowym instrumentem realizacji polityki regionalnej na poziomie województwa jest strategia rozwoju województwa. W województwie podkarpackim w 2013 r. Strategii Rozwoju Województwa została zaktualizowana po raz kolejny. Z uwagi na ustawowy obowiązek prowadzenia polityki rozwoju na terenie województwa oraz określoną w Strategii rolę Samorządu Województwa - która ma charakter nie tylko wykonawczy, ale także kreacyjny, motywacyjny, koordynujący i kontrolny - to na organach województwa spoczywa główny ciężar wdrażania Strategii, także w aspekcie zapewnienia kadr z wyższym wykształceniem.
Mimo to, po zaktualizowaniu Strategii, w okresie objętym kontrolą, zainteresowanie Sejmiku Województwa tym zagadnieniem ograniczyło się do przyjmowania sprawozdań z działalności Wojewódzkiego Urzędu Pracy oraz podjęcia uchwał w sprawie zmian regulaminu funduszu stypendialnego, a także w sprawie ustalania kwot środków z Funduszu Pracy. Z kolei działania Zarządu Województwa ograniczały się wówczas do przyjmowania regionalnych planów na rzecz zatrudnienia.
Wprawdzie ze względu na horyzont czasowy Strategii (rok 2020) jej realizacja znajdowała się nadal w fazie, w której trudno było oceniać osiągnięte efekty, ale zdaniem NIK stopień realizacji większości wskaźników Strategii dotyczących rozwoju kadr nie zapewniał osiągnięcia zakładanego poziomu zabezpieczenia kadr dla specjalizacji regionalnych, o których mowa w Strategii. Wskaźniki zawarte w Strategii nie zostały określone dla poszczególnych specjalizacji regionalnych czy kluczowych branż. Stwarza to ryzyko, że cele Strategii i przewidziany w niej „scenariusz szans” mogą w obszarze zapewnienia kadr z wyższym wykształceniem nie zostać osiągnięte. NIK wskazuje także, że zagadnienie zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem w województwie podkarpackim nie zostało w pełni rozpoznane. Brakowało bowiem w tej sprawie kompleksowych analiz.
W ocenie NIK Wojewódzki Urząd Pracy właściwie realizował przypisane mu zadania samorządu województwa, odnoszące się do szkół wyższych i ich absolwentów. W 2014 r. rozpoczął wdrażanie nowych zadań, w tym związanych bezpośrednio ze wsparciem absolwentów szkół wyższych w wejściu na rynek pracy.
Zdaniem NIK sytuacja społeczno-gospodarcza regionu oraz dodane w 2014 r. zadania ustawowe samorządu województwa realizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy, powodują konieczność zintensyfikowania jego współpracy z uczelniami w celu zwiększenia zatrudnienia absolwentów szkół wyższych.
Uczelnie publiczne województwa podkarpackiego rozpoznawały rynek pracy dla absolwentów. Zorganizowały również doradztwo zawodowe dla studentów. Nie miały jednak pełnej wiedzy o jego skuteczności. Do czasu zakończenia kontroli żadna z uczelni nie skorzystała z możliwości tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości, o których mowa w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym.
Z ustaleń kontroli wynika, że na terenie województwa pracodawcy (zarówno administracja publiczna, jak i przedsiębiorcy) poszukiwali osób z wyższym wykształceniem. Zapotrzebowanie na kadry z wyższym wykształceniem dotyczyło przede wszystkim osób z wykształceniem ekonomicznym i technicznym, przy czym dla pracodawców kluczowe było odpowiednie przygotowanie praktyczne, a także doświadczenie zawodowe. NIK zwraca uwagę na stwierdzony podczas realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 brak pracowników odpowiednio przygotowanych do pracy w otoczeniu biznesu.
Wnioski NIK
- Zarząd Województwa powinien, niezależnie od aktualnej korzystnej tendencji makroekonomicznej dotyczącej bezrobocia, zintensyfikować koordynację działań związanych z zapewnieniem kadr z wyższym wykształceniem, niezbędnych dla rozwoju województwa. Dotyczy to zwłaszcza całościowego rozpoznania potrzeb w dłuższej perspektywie oraz odpowiedniej organizacji praktyk i staży zawodowych.
Stworzenie klimatu dla kompleksowych działań o regionalnym charakterze (np. opracowania, w szerokiej współpracy z różnymi podmiotami m.in. szkołami wyższymi i pracodawcami, zasad funkcjonowania podkarpackiej przestrzeni akademickiej, obejmującej m.in. kierunki studiów preferowane z uwagi na potrzeby regionu) byłoby zbieżne z rekomendacją Strategii dotyczącą regionalnego systemu szkolnictwa wyższego. Dla realizacji celów Strategii oraz powodzenia określonego w niej scenariusza szans, powinny być także podejmowane działania zachęcające przedsiębiorstwa oraz uczelnie do takiej organizacji praktyk i straży, które pozwoliłyby studentom i absolwentom uzyskać odpowiednie doświadczenie. Dotyczy to w szczególności przewidzianego w Strategii, lecz niewdrożonego do czasu kontroli, regionalnego system praktyk i staży w przedsiębiorstwach innowacyjnych. - Przykładem dobrej praktyki, wartym rozpropagowania i naśladowania, była działalność Miasta Mielec i Powiatu Mieleckiego, polegająca na zdiagnozowaniu potrzeb lokalnego rynku pracy oraz pozyskaniu partnera - Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie - do współpracy mającej na celu zapewnienie kadr z wyższym wykształceniem technicznym dla regionu mieleckiego.
- Organy Samorządu Województwa, w ramach koordynacji wdrażania Strategii, powinny w większym stopniu włączać inne podmioty, także samorządy powiatowe i gminne, do realizacji założeń Strategii, związanych z zapewnieniem kadr z wyższym wykształceniem dla województwa.
