Prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś spotkał się z Rzecznikiem Praw Obywatelskich Marcinem Wiąckiem i jego zastępcą Stanisławem Trociukiem. Prezesowi NIK towarzyszyli p.o. dyrektor Tomasz Sordyl oraz wicedyrektorzy Anna Mach i Paweł Gibuła z Departamentu Porządku i Bezpieczeństwa Wewnętrznego NIK. Rozmowa dotyczyła funkcjonujących w Polsce rozwiązań prawnych z zakresu nadzoru nad służbami specjalnymi.
28 października 2022 r. w siedzibie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezes NIK Marian Banaś i kierownictwo Departamentu Porządku Bezpieczeństwa Wewnętrznego NIK dyskutowali z Rzecznikiem Praw Obywatelskich Marcinem Wiąckiem i jego zastępcą o zagadnieniach związanych z nadzorem nad działalnością służb specjalnych w Polsce, w tym stosowaną przez służby kontrolą operacyjną.
W toku spotkania Prezes NIK Marian Banaś podkreślał, że niezbędne jest zapewnienie równowagi między uprawnieniami służb specjalnych, które mają służyć zapewnieniu bezpieczeństwa państwa i obywateli, a ochroną konstytucyjnych praw oraz wolności człowieka i obywatela, które mogą być zagrożone poprzez tego rodzaju aktywność służb. Prezes Banaś wyraził ubolewanie, że w obowiązującym stanie prawnym dokonanie kompleksowej, obiektywnej oceny, czy ingerencja służb specjalnych w sferę praw i wolności obywatelskich każdorazowo dokonywana jest w sposób prawidłowy, uzasadniony i w niezbędnym zakresie, jest znacznie utrudnione.
Rzecznik Praw Obywatelskich podzielił opinię Prezesa NIK, że brak niezależnej, zewnętrznej kontroli nad prowadzeniem pracy operacyjnej przez służby specjalne, a w szczególności nad wykorzystaniem uprawnień w zakresie stosowania różnych jej form i metod mogą negatywnie wpłynąć na ochronę prawa do prywatności poszczególnych osób. Zadeklarował gotowość współpracy z Izbą oraz udostępnienie opracowań i wniosków wypracowanych dotychczas w tym obszarze przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Kontrole NIK nie omijają działalności służb specjalnych. Kontrolerzy NIK regularnie odwiedzają m.in. Agencję Wywiadu, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne. Sprawdzają, jak wydawane są tam publiczne pieniądze oraz jak służby specjalne radzą sobie z realizacją wybranych zadań.
Na początku roku Najwyższa Izba Kontroli rozpoczęła w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (urząd obsługujący Prezesa Rady Ministrów, Ministra Koordynatora Służb Specjalnych oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych), w Ministerstwie Obrony Narodowej i w poszczególnych służbach specjalnych (ABW, CBA, SKW) kontrolę doraźną nr I/22/001 pt. „Realizacja zadań związanych z koordynacją, nadzorem i kontrolą funkcjonowania służb specjalnych prowadzących na terenie Rzeczypospolitej Polskiej czynności operacyjno-rozpoznawcze".
Najwyższa Izba Kontroli oczekuje, że prowadzona kontrola pozwoli na obiektywną ocenę funkcjonujących mechanizmów nadzoru służb specjalnych, a także na wypracowanie propozycji służących wzmocnieniu ochrony praw i wolności obywatelskich, przy jednoczesnym zagwarantowaniu uprawnień służb specjalnych niezbędnych dla ochrony interesów Rzeczypospolitej Polskiej i bezpieczeństwa obywateli.
fot. Grzegorz Krzyżewski/BRPO
