Najwyższa Izba Kontroli, w wyniku analizy materiału dowodowego, zgromadzonego w toku kontroli dotyczących prawidłowości zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego (JST) finansowania zadań publicznych i wsparcia finansowego samorządów przez państwo w okresie reform podatkowych i odbudowy gospodarki po epidemii COVID-19, kieruje zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa m.in. z art.231 kk i in. wobec byłego Prezesa Rady Ministrów, byłej Minister Finansów, byłego Wiceministra Finansów oraz innych funkcjonariuszy państwowych, odpowiedzialnych za wskazane działania.
Przedmiotem zawiadomienia jest przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków służbowych i tym samym działanie na szkodę interesu publicznego - samorządów - w zakresie przyznawania samorządom wsparcia z rezerwy ogólnej, a także dofinansowania samorządów z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg, stworzenie mechanizmów w obszarze finansowania zadań publicznych realizowanych przez samorządy z naruszeniem przepisów, czym doprowadzono do strat na poziomie samorządów o wartości nie mniejszej niż 4 mld zł.
Najwyższa Izba Kontroli wskazuje ponadto na potrzeby zmiany przepisów prawa i kieruje wnioski de lege ferenda, dotyczące wypracowania nowego modelu finansowania JST oraz m.in.:
- Wprowadzenia zabezpieczenia prawnego w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, gwarantującego samorządom faktyczną rekompensatę ubytków w przypadku mogących wystąpić w przyszłości zmian w prawie, których skutkiem finansowym może być zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów JST.
- Zmiany w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która spowoduje, że nieprawidłowe finansowanie zadań publicznych z lat 2021-23 nie będzie powielane przy obliczaniu w przyszłości wpływów JST z udziału w podatku PIT.
- Wypracowania systemowych rozwiązań, umożliwiających odejście od stosowania doraźnych narzędzi wsparcia finansowego JST oraz dokonanie przeglądu pozostałych narzędzi tego wsparcia.
- Zainicjowania prac nad zmianą ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg, w celu przekazania ministrowi właściwemu do spraw transportu kompetencji w zakresie zatwierdzania list zadań drogowych.
