NIK audytuje Radę Europy na podstawie umowy z listopada 2014 roku. Misja Izby zakończy się za dwa lata. W tym czasie polscy kontrolerzy każdego roku prezentują wyniki swojej pracy przedstawicielom 47 państw wchodzących w skład RE.
Najwyższa Izba Kontroli została audytorem zewnętrznym Rady Europy w drodze konkursu. Poprzednikami NIK były najwyższe organy kontroli takich krajów jak Wielka Brytania czy Francja W 2013 roku Izba, wspierana przez polskie MSZ, przedstawiła swoją ofertę Radzie Europy. O tę funkcją ubiegały się też najwyższe organy kontroli Niemiec, Norwegii, Włoch i Grecji, jednak to właśnie polscy kontrolerzy zostali ocenieni najwyżej. Umowa ustalająca warunki audytu podpisana została przez prezesa Krzysztofa Kwiatkowskiego Strasburgu w 2014 roku. Zgodnie z nią Izba będzie badać sprawozdania finansowe RE do 2018 roku. Koszty audytu pokrywa Rada Europy.
Główną częścią audytu jest analiza prawidłowości i rzetelności sprawozdania finansowego oraz wykonania budżetu. Oba dokumenty publikowane są przez Radę obok jej własnych sprawozdań.
Prowadzony przez Polaków audyt poza kwestiami finansowymi dotyczy też organizacji Rady, jej programów pomocowych oraz wykonywanych zadań. W tym roku specjaliści z NIK podczas posiedzenia Komitetu Delegatów Ministrów Rady Europy zaprezentowali ustalenia dotyczące:
- systemu emerytalnego Rady Europy
- bezpieczeństwa archiwów
- informatycznego systemu zarządzania kadrami
- programów Rady (action plans) dla Ukrainy i Armenii.
Audytem RE zajmuje się zespół złożony z doświadczonych kontrolerów NIK. Co roku stoi przed nimi duże wyzwanie. Rozległa misja Rady przekłada się na skomplikowaną strukturę instytucji, agencji i biur działających w całej Europie.
Rada Europy jest organizacją międzyrządową, która powstała 5 maja 1949 r. Została założona przez 10 państw - Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy - które podpisały Statut RE, zwany Traktatem Londyńskim. Obecnie Rada Europy gromadzi 47 państw członkowskich, prawie dwukrotnie więcej niż Unia Europejska. Opiera się na ponad 200 traktatach międzynarodowych. Podstawowe cele Rady dotyczą promowania i umacniania trzech wartości: praw człowieka, demokracji i praworządności w Europie. Rada Europy prowadzi szeroką działalność w zakresie tworzenia nowych standardów prawnych, rozwijania współpracy prawnej między państwami członkowskimi, rozwijania demokracji lokalnej. Działa także w obszarze kultury, edukacji, wsparcia młodzieży, sportu, dziedzictwa kulturowego i naturalnego, dialogu międzykulturowego, zagospodarowania przestrzennego, a także w sprawach społecznych, zdrowia i migracji. Rada Europy posiada szczególnie uznany autorytet jako organizacja promująca prawa człowieka, zasady praworządności i standardy demokratyczne. Jej wizytówką są liczne konwencje.
RE to kluczowa instytucja nie tylko z punktu widzenia praw człowieka i promocji wartości humanitarnych, ale także zachowania dziedzictwa kulturowego czy choćby wsparcia samorządności. Działa na rzecz międzynarodowej współpracy w walce z przestępczością i praniem pieniędzy, zwalcza korupcję, wspiera rozwój najbardziej potrzebujących krajów, wyznacza standardy dla substancji medycznych.
Komitet Delegatów Ministrów (KDM) zajmuje się codzienną aktywnością Rady Europy. W jego skład wchodzą ambasadorowie, stali przedstawiciele akredytowani przy Radzie Europy, działający w imieniu Ministrów (ci z kolei tworzą Komitet Ministrów - najważniejszy organ decyzyjny RE). Z ramienia Polski w Komitecie Delegatów Ministrów zasiada Ambasador Janusz Stańczyk. Komitet Delegatów Ministrów wspierany jest przez dodatkowe grupy robocze, które przygotowują projekty poszczególnych decyzji.
Koszty audytu przeprowadzanego przez NIK pokrywa Rada Europy. Kontrolerzy posługują się międzynarodową metodologią opartą na standardach ISSAI (International Standards of Supreme Audit Institutions). Dodatkową korzyścią dla Polski jest zaangażowanie NIK w szereg projektów na rzecz krajów Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej.
