Białe plamy w wykazach nieruchomości

Gospodarowanie nieruchomościami oraz udzielanie zamówień publicznych przez wybrane gminy województwa mazowieckiego w latach 2018–2022

O ile gminy radziły sobie z reguły z przestrzeganiem ustawy Prawo zamówień publicznych, o tyle nadal dopuszczały się licznych naruszeń ustawy o gospodarce nieruchomościami. Stwierdzono brak aktualnych planów wykorzystania zasobu gminnego, nierzetelne wykazy nieruchomości przeznaczonych do zbycia i wadliwą ewidencję nieruchomości. Zdaniem NIK zjawisko to wymaga wnikliwej kontroli w skali całego kraju.

Kontrola objęła urzędy miast i gmin w Pionkach, Nowym Mieście nad Pilicą, Dąbrówce, Jabłonnie, Nowej Suchej, Poświętnem, Prażmowie, Szydłowie. Podjęto ją z racji wcześniej stwierdzonych nieprawidłowości w województwie mazowieckim w tym obszarze i sygnałów o ich występowaniu w całym kraju. Jednocześnie przyjrzano się procedurom udzielania zamówień publicznych i realizacji zawartych w ich rezultacie umów cywilnoprawnych.

We wszystkich ośmiu skontrolowanych gminach dopuszczono się naruszeń ustawy o gospodarce nieruchomościami. W szczególności – we wszystkich skontrolowanych gminach:

  • nie przestrzegano wymogu opracowywania i podawania do publicznej wiadomości planów wykorzystania gminnego zasobu nieruchomości,
  • nie sporządzano każdorazowo i nie podawano do publicznej wiadomości wykazów nieruchomości przeznaczonych do zbycia, oddania w użytkowanie, najem, dzierżawę lub użyczenia.

Uchybienia te naruszały również zasady jawności obrotu nieruchomościami gminnymi.

W połowie gmin ewidencję gruntów prowadzono nierzetelnie, nie wprowadzając do niej wszystkich wymaganych danych, przez co nie można było określić faktycznego stanu posiadania gmin. W jednej z gmin np. wykazano działki zbyte, a nie ujęto nabytych, co przekłada się na finansową nieprawidłowość w wysokości blisko 4 milionów zł – przy czym sama gmina nie stwierdziła tych rozbieżności podczas inwentaryzacji, co podważa wiarygodność takich procedur.

Ewidencja gminna nieruchomości w prawie połowie gmin była rozbieżna z powiatową ewidencją gruntów i budynków, a także z gminną ewidencją środków trwałych.

W pojedynczych wypadkach wójtowie nie uzyskali wymaganej zgody rady danej gminy na dokonanie czynności związanej z obrotem nieruchomościami.

Przy obrocie nieruchomościami gminy na ogół właściwie zabezpieczały własny interes prawny i ekonomiczny w zawieranych umowach, korzystając w razie potrzeby z narzędzia windykacji.

Nieco lepiej wyglądała sprawa zamówień publicznych – gminy stosowały się do przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych i nie próbowały ich obejść poprzez podział zamówień na mniejsze.

Za uchybienia, stwierdzone w 6 spośród 8 gmin, należy uznać:

  • nieumieszczanie (lub czynienie tego ze zwłoką) w Biuletynie Zamówień Publicznych planu postępowań i ogłoszeń o udzielenie zamówienia,
  • przekazywanie Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych nierzetelnych danych w informacjach o złożonych ofertach i rocznych sprawozdań o udzielonych zamówieniach.

W jednym zbadanym przez NIK przypadku nierzetelne przygotowano i przeprowadzono przetarg na najem powierzchni użytkowej w budynku należącym do gminy, czego następstwem były nieprzejrzyste dokumenty dotyczące modernizacji obiektu (brak planu rzeczowo-finansowego, niezweryfikowane faktury na zakup materiałów i wykonane prace).

Gminy z reguły właściwie nadzorowały egzekwowanie praw i obowiązków stron umów na dostawy towarów i usług. W jednym wypadku niezgodnie z prawem kilkakrotnie zmieniono termin realizacji zadania i w efekcie niedochowania warunków umowy trzeba było zwrócić samorządowi województwa środki pochodzące z dotacji celowej.

Nagminność uchybień skutkowała postawieniem przez Izbę 45 wniosków pokontrolnych, w tym aż 36 dotyczących gospodarowania nieruchomościami. Wnioski te zostały zaakceptowane przez skontrolowane jednostki i skierowane do realizacji. NIK jest zdania, że wskazane byłyby okresowe kontrole zwłaszcza w gminach nieobjętych w ostatnich latach kontrolą właściwej regionalnej izby obrachunkowej.

Izba zauważa, że kontrole takie mają też istotny sens prewencyjny z racji tego, że gminy kontaktują się ze sobą, kolportując informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach i ew. dobrych praktykach.

Informacje o artykule

Udostępniający:
Najwyższa Izba Kontroli
Data utworzenia:
18 września 2023 08:29
Data publikacji:
18 września 2023 08:30
Wprowadził/a:
Andrzej Gaładyk
Data ostatniej zmiany:
22 września 2023 11:29
Ostatnio zmieniał/a:
Andrzej Gaładyk

Przeczytaj treść ponownie