Relacja z debaty
14:22
Dziękujemy tym, którzy śledzili naszą relację i zapraszamy do obserwowania następnej.
14:21
"Ustalenia dzisiejszej debaty z pewnością zmuszą nas do działania - do tego tematu będziemy regularnie wracać. Nie chcemy żyć dłużej w chaosie" - tymi słowami szef Najwyższej Izby Kontroli kończy konferencję.
14:19
Konferencję kończy prezes Krzysztof Kwiatkowski: "Koszty związane z rozproszeniem zabudowy dotykają nas wszystkich, co potwierdzają także kolejne kontrole NIK".
14:16
Prof. Adam Kowalewski: potrzebujemy kolejnych badań i raportów. Warto np. wiedzieć, ile kosztuje nas bańka spekulacyjna? Ile wynosi całkowita suma odszkodowań wypłacanych za niemoc gmin?
14:12
Raport zainicjował wreszcie kolejną dyskusję o ładzie przestrzennym w Polsce. Jego brak to problem z rozwojem komunikacji, to korki, zanieczyszczone powietrze, przedwczesne zgony, to miliardy złotych strat.
14:09
Raport pokazał również, że naprawy wymagają plany miejscowe, które jeszcze do niedawna wydawały się lekiem na całe zło. Obecnie kraj pokryty jest takimi planami w 30 proc., i tylko one zakładają, że zamieszka tam 60 mln ludzi. Plany rozminęły się z rzeczywistością.
14:05
Prof. Przemysław Śleszyński odpiera zarzuty, że w raporcie nie znalazło się nic nowego. Tym razem mamy w ręku konkretne wyliczenia, być może nawet zaniżone, kosztów chaosu przestrzennego.
13:58
Czas na konkluzje. Prof. Tadeusz Markowski jeszcze raz podkreśla, że przestrzeń publiczna powinna mieć wymierną wartość. Przykład: jeśli park podnosi cenę nieruchomości, to powinno to znaleźć odzwierciedlenie w podatku od tej nieruchomości.
13:55
Resort będzie także próbował zachować zalety obecnych specustaw, a jednocześnie pozbawić je negatywnego wpływu na ład przestrzenny. To karkołomne zadanie, któremu trzeba bardzo kibicować.
13:53
Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju w projekcie nowej ustawy bierze pod uwagę zarówno wypłacanie odszkodowań, jak i obowiązek odsprzedaży zamrożonych gruntów w określonej sytuacji. Wydaje się więc, że znajdzie się tam wiele narzędzi, o których była mowa podczas dzisiejszej debaty.
13:48
Wiele skarg kierowanych do RPO dotyczy odszkodowań związanych z planowaniem przestrzennym.
13:41
Przedstawicielka Rzecznika Praw Obywatelskich Małgorzata Świętczak pokazuje, jak trudno w praktyce wyważyć prawa prywatne z prawami publicznymi.
13:39
Mamy w Polsce problem z terenami wykluczonymi. Życie na takim terenie ma w oczywisty sposób negatywny wpływ na ludzi.Traci na tym całe społeczeństwo. Prawo nie działa, jak powinno. Prof. Mączyńska w imieniu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego bije na alarm.
13:32
Chaos przestrzenny przekłada się na PKB Polski. Według prof. Mączyńskiej suma 84,3 mld zł jaką płacimy rocznie za brak ładu przestrzennego, jest mocno zaniżona.
13:27
Prof. Elżbieta Mączyńska z Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego: "Gdybym miała zrobić toplistę największych grzechów polskiej transformacji, to zaniechanie planowania przestrzennego znalazłoby się tam na pierwszym miejscu".
13:21
Bartłomiej Kolipiński z Towarzystwa Urbanistów Polskich przywołał hasło prof. Kołodziejskiego, który w czasach transformacji mówił o potrzebie "trudnej przestrzeni". Zamiast tego poszliśmy drogą "łatwej przestrzeni", którą szybko ogarnął chaos.
13:14
Prof. Kurowska pokazuje, jak z deweloperami, którzy chcą zarabiać na spekulacji gruntów, poradzili sobie Francuzi. Odpowiednie narzędzie podatkowe zniechęciło tamtejszych przedsiębiorców do kupowania i zamrażania terenów, obliczonego wyłącznie na wzrost cen.
13:08
Tzw. WZ-etki, czyli decyzje o warunkach zabudowy, pozwoliły na obejście przepisów i ogromne rozproszenie na terenach wiejskich.
13:05
Prof. Teresa Kurowska z Uniwersytetu Śląskiego opowiada o specyfice terenów wiejskich, które są w Polsce bardzo zróżnicowane.
12:59
Jakub Milczarek, przedstawiciel Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, przypomina o ustawie krajobrazowej. Prowadzący debatę prof. Bąkowski określa ją mianem katastrofy legislacyjnej.
12:52
Rafał Górski z Instytutu spraw obywatelskich: "Potrzebujemy nie tylko kampanii edukacyjnej, ale akcji obywatelskiej, która mobilizuje mieszkańców do działania. Po drugiej stronie barykady są silne grupy nacisku, które naszym kosztem zarabiają na chaosie przestrzennym".
12:44
Po wejściu do UE brak systemu planowania przestrzennego groził niewykorzystaniem funduszy strukturalnych. Sytuację ratowały specustawy. Jednak przepisy, które pierwotnie miały mieć zastosowanie np. wyłącznie do dróg budowanych z kapitałem unijnym, zaczęto stosować do wszystkich dróg. Tak otworzyliśmy drogę do pomijania planów miejscowych.
12:35
Według Szymalskiego bez akcji edukacyjnej i przekonania mieszkańców o korzyściach ze zmiany prawa przestrzennego, nie ma szans na jego uchwalenie. Nowe przepisy szybko zyskają przeciwników, których interesy będą zagrożone, a potencjalni zwolennicy pozostaną nieświadomi, a więc nieobecni.
12:29
Wojciech Szymalski z Instytutu na rzecz Ekorozwoju: "Raport naszych naukowców ma szansę stać się tym, czym była podobna publikacja Brytyjczyków sprzed 80 lat. W jej konsekwencji ograniczono tam wolność budowlaną, uporządkowano przestrzeń i zrównoważono zyski i koszty między inwestorami a państwem".
12:26
Poseł jest zaniepokojony sytuacją przestrzenną w rodzinnym Rzeszowie. Według niego zabudowywane są tereny, które powinny pozostać obszarami rekreacyjnymi.
12:21
Poseł Wojciech Buczak zdradza, że prezentacja raportu naukowców PAN w Sejmie na posiedzeniu Komisji Infrastruktury zrobiła na parlamentarzystach duże wrażenie. Czy przemówiły liczby?
12:18
Tymczasem proste zmiany, takie jak obciążenie gruntów odrolnionych podatkiem od nieruchomości, zatrzymałoby wiele niepokojących zjawisk.
12:15
Jako pierwszy głos zabiera Grzegorz Kubalski, Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich: spotkaliśmy się po raz kolejny, by powiedzieć, że jest gorzej, niż było. A jest gorzej, bo nie zmieniły się ramy prawne, w jakich funkcjonujemy.
12:11
Czas na otwartą dyskusję. Poprowadzi ją prof. Tomasz Bąkowski z Uniwersytetu Gdańskiego.
12:08
Zaczynamy drugą część debaty poświęconej kryzysowi przestrzennemu w Polsce. Podsumujmy: wskutek braku planowania przestrzennego dopuszczamy do wielu patologicznych sytuacji, np. kiedy całe osiedla powstają w szczerym polu. Zarabia deweloper, a koszty takiego działania przenoszone są później na państwo. Polska za zaniechania w planowaniu przestrzennym płaci rocznie 84,3 mld zł. To wyliczenia niezależnego zespołu 30 naukowców z Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk.
11:44
Kończymy pierwszą cześć debaty, wracamy po krótkiej przerwie.
11:43
Ważna deklaracja ministerstwa: nowe rozwiązania mają uzależnić zgodę na budowę od bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Dotychczasowa zasada, która dopuszczała dostęp pośredni, wyrządziła wiele szkód przestrzeni publicznej w Polsce.
11:39
Przykładem słabości dotychczasowego prawa i jego egzekucji jest historia hotelu "Czarny Kot" w Warszawie. Samowola budowlana stała się niechlubnym symbolem stolicy. Pomimo ostatecznej decyzji sądu o rozbiórce - po ośmioletniej batalii - budynek wciąż stoi nienaruszony.
Zdjęcia: Wikimedia/Panek CC BY SA 4
11:33
W podstawowych założeniach nowego systemu aktami prawa miejscowego będą: plan ogólny, plan zabudowy i standardy urbanistyczne. O szczegółach resort opowie więcej, kiedy opracowywany projekt ujrzy światło dzienne.
11:29
Ministerstwo przygotowuje nowe rozwiązania, której mają uporządkować chaos przestrzenny w Polsce.
11:26
Głos zabiera Maria Szwałko, dyr. Departamentu Polityki Przestrzennej w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju: "Wszyscy mamy dość tego, co się dzieje z przestrzenią publiczną w Polsce"
11:21
Polityka przestrzenna w krajach rozwiniętych jest ważnym zadaniem państwa. Przykładowo Department of Housing and Urban Development w Waszyngtonie zatrudnia 8.400 pracowników i ma budżet wysokości 32 mld USD. Department of Communities and Local Government w Wielkiej Brytanii, to 700 Inspektorów i budżet w wysokości 40 mln. W tych krajach racjonalna gospodarka przestrzenna jest postrzegana jako konieczna i opłacalna.
11:19
Kto przełamie ten impas, abyśmy mogli wrócić do mądrego planowania przestrzennego?
11:17
Zmian nie wspiera część działaczy samorządowych - sporządzanie planów jest kosztowne i pracochłonne.
11:15
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Budowlanego, działająca w latach 2012-2015, została rozwiązana przed zakończeniem prac nad projektem Kodeksu Urbanistyczno-Budowlanego.
11:14
Prof. Kowalewski przypomina, że od 2007 r. podejmowane są próby naprawy wadliwego prawa, w tym regulacji prawnych planowania przestrzennego. Wszystkie inicjatywy, w tym kolejne nowelizacje Ustawy o pizp 2003, nie powiodły się. Projekt 2010 roku przeszedł wszystkie etapy legislacyjne, jednak nie trafił do Sejmu.
11:13
Chaotyczna rozbudowa to brak dostępu do usług, brak transportu masowego, zanieczyszczone środowisko, osłabione więzi społeczne, zła jakość powietrza.
11:10
Kryzys planowania przestrzennego to także efekt błędnej tezy, że planowanie utrudnia inwestowanie. Połowa inwestycji lokalizowana poza planami, na podstawie decyzji administracyjnej. To generuje chaos i sytuacje, kiedy osiedla powstają na polu.
11:08
Absurdalne podziały własnościowe honorowane są przez planowanie miejscowe. Scalenia i reparcelacja terenów budowlanych są w Polsce nieosiągalne.
11:04
W roku 1996 roku zlikwidowano ministerstwo budownictwa i rozpoczął się proces marginalizowania problemów gospodarki przestrzennej. W efekcie brak dziś aktywnej polityki przestrzennej na zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym.
10:59
Głos zabiera prof. Adam Kowalewski. Zmierzy się z pytaniem: Jakie są główne źródła kryzysu przestrzennego w Polsce?
10:55
Zdaniem naukowców na początek musimy wprowadzić niezbędnie regulacje, które wzmocnią ekonomiczny sens planowania regulacyjnego. Bezwzględnie należy odwrócić patologiczny stan rzeczy w gospodarce przestrzennej, kiedy zysk sprywatyzowania terenu jest udziałem jednego podmiotu, a koszty powstałego chaosu przestrzennego przerzucane są na całe społeczeństwo.
10:51
Prof. Markowski prezentuje konkretne pomysły z raportu naukowców. To kilkadziesiąt rozwiązań prowadzących do uporządkowania przestrzeni w Polsce.
10:47
Racjonalność poszczególnych podmiotów rozwoju przestrzennego, np. gmin, nie przekłada się racjonalność państwa. Dlatego potrzebujemy działań na poziomie centralnym. Tylko w ten sposób opanujemy chaos przestrzenny.
10:42
Głos zabiera prof. Tadeusz Markowski: "Władza musi dostrzec interes ekonomiczny w planowaniu przestrzennym".
10:39
Należy przywrócić standardy urbanistyczne, dotyczące minimalnych warunków obsługi terenów (odległość od zabudowy, szkół, przystanków itd.). W innym razie zobowiązać inwestora do ponoszenia kosztów budowy i utrzymania mediów (uzbrojenia terenu) w przyszłości.
10:37
Gmina nie powinna przeznaczać pod zabudowę mieszkaniową większej ilości terenów, niż dla prognozowanej liczby ludności (plus racjonalny zapas)
10:36
Co proponują naukowcy? Plany miejscowe (przeznaczenia, zagospodarowania) powinny obejmować całe gminy, ewentualnie dzielnice, sołectwa.
10:35
Chaos przestrzenny to nie tylko straty liczone w miliardach złotych. To także poważne szkody społeczne. M.in. rosnące niedopasowanie miejsc pracy i zamieszkania, coraz niższa jakość życia, coraz bardziej niewydolny system administracyjno-terytorialny.
10:32
Utrzymanie obecnego stanu grozi pogłębianiem się kryzysu, w tym destabilizacją finansów publicznych i bankructwem gmin. Mamy do czynienia m.in. z tykająca 'bombą zegarową' wykupu gruntów pod drogi publiczne (16-129 mld zł). Już są pierwsze pozwy właścicieli na setki mln zł z Poznania i Warszawy.
10:29
Jak wygląda osadnictwo na świecie, a jak w Polsce? Jeden obraz, tysiąc słów...
10:27
Skutkiem tworzenia zabudowy rozproszonej są ogromne koszty. Same roszczenia odszkodowawcze z tytułu zmiany przeznaczenia terenu są tykającą bombą. Nikt nie jest obecnie w stanie określić dokładnie ich wysokości.
10:23
Plany miejscowe rozmijają się z rzeczywistości.
10:21
Prof. Śleszyński pokazuje słabości planów miejscowych w Polsce. Są niepełne i rozdrobnione.
10:16
Chaos ma także przyczyny współczesne. W skrócie: prawo nie działa, jak powinno, a Polacy postrzegają ład przestrzenny jako zaszłość poprzedniej epoki. To na szczęście powoli się zmienia.
10:12
Według naukowców chaos przestrzenny w Polsce ma przyczyny historyczne: zabory, okupacja, gospodarka PRL-u.
10:10
Raport identyfikuje problem oraz jego przyczyny, podlicza koszty, proponuje rozwiązania. Dotyczy niemal wszystkich obszarów działalności człowieka. Jest opracowaniem kompleksowym.
10:07
Prof. Przemysław Śleszyński przedstawia raport Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (KPZK PAN). To 800 stron rzetelnej wiedzy o przestrzeni publicznej w naszym kraju, przygotowanej przez 30 naukowców.
10:05
Prof. Roman Słowiński: "Dzisiejsza konferencja wpisuje się w nasz postulat szerokiej akcji edukacyjnej dotyczącej prawidłowego zarządzania przestrzenią".
10:03
Polska Akademia Nauk zaapelowała do rządu o rozwiązanie problemu kryzysu przestrzennego w Polsce. Naukowcy podkreślają, jak istotna i nagląca jest zasadnicza reforma systemu planowania przestrzennego.
10:01
Głos zabiera prof. Roman Słowiński - wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, naukowiec, nauczyciel akademicki i profesor nauk technicznych. Twórca uznanej w świecie szkoły naukowej „inteligentnego wspomagania decyzji”.
9:57
Prezes NIK: "Izba przygotowała szereg wniosków, które powinny zapobiec chaosowi przestrzennemu. Dzisiejszą konferencję postrzegam, jako kolejny etap w dyskusji, w którą NIK włączyła się licznymi kontrolami i raportem ogłoszonym w 2017 r. w trosce o przyszłość polskiej przestrzeni".
9:52
Podczas jednego z paneli ekspertów zorganizowanego przez NIK przedstawicielka Poznania podkreślała, że w latach 2003 - 2016 wartość zgłoszonych miastu roszczeń związanych z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego wyniosła ponad 813,3 mln zł. Wiele gmin stara się chronić swoje budżety przed takimi kosztami i nie uchwala planu zagospodarowania, godząc się tym samym na chaos przestrzenny.
9:49
Kontrolerzy NIK wykazali, że chaos przestrzenny ma wiele wspólnego z powszechnym brakiem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wiele gmin unika ich uchwalania ze względu na koszty. Koszty te związane są z obowiązkiem wykupu terenu pod drogi publiczne projektowane w planie miejscowym, jak również odszkodowaniami, jeżeli wskutek uchwalenia planu nastąpiła zmiana sposobu użytkowania terenu.
9:47
NIK na podstawie ponad 40 kontroli przeprowadzonych w okresie od 2010 do 2016 r. opracowała raport pn. „System gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym”. W ocenie Izby Polska przestrzeń jest źle zarządzana, a chaos i brak ładu przestrzennego negatywnie wpływają na szeroko rozumianą jakość życia mieszkańców.
NIK o systemie gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym [analiza NIK] >>
9:45
Konferencję otwiera prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski: „W Polsce od lat mamy do czynienia ze zjawiskami sprzyjającymi narastaniu chaosu przestrzennego - szczególnie na obszarach zurbanizowanych. Jest to tym bardziej niepokojące, że dewastacja ładu przestrzennego jest zjawiskiem trwałym i niejednokrotnie nieodwracalnym, a konsekwencje błędnych decyzji ponosić będą przyszłe pokolenia”.
9:42
W debacie biorą udział przedstawiciele parlamentu, rządu, organizacji społecznych, szefowie centralnych urzędów, naukowcy, architekci, samorządowcy i przedsiębiorcy. Konferencja cieszy się sporym zainteresowaniem mediów.
9:38
20,5 mld zł to koszt infrastruktury rozproszonej zabudowy, 12,6 mld zł pochłania ochrona środowiska i zdrowia, 31,5 mld zł to koszty nadmiernie wydłużonych dojazdów do pracy i szkoły. Wszystko to ma bezpośredni związek z chaosem przestrzennym.
9:34
84,3 mld zł rocznie - tyle kosztuje Polaków chaos przestrzenny. Tyle co roku płacimy za lata zaniedbań w gospodarowaniu przestrzenią. Te szokujące wyliczenia pochodzą z raportu Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (KPZK PAN), największej reprezentacji środowisk naukowo-eksperckich w zakresie gospodarki i planowania przestrzennego w Polsce.
9:30
Rozpoczynamy relację live z debaty poświęconej kryzysowi przestrzennemu w Polsce. Jakie są jego przyczyny? Czy stać nas na ponoszenie związanych z nim kosztów? Jakie rozwiązania należy przyjąć, aby wyprowadzić przestrzeń z kryzysu? Zapowiada się gorąca dyskusja.
Chaos przestrzenny kosztuje nas 84,3 mld zł rocznie - wynika z prac zespołu naukowców Polskiej Akademii Nauk. To pięciokrotnie więcej, niż zaplanowane w ustawie budżetowej na 2019 r. wydatki na szkolnictwo wyższe. Czy Polskę stać na taką hojność?
Na to pytanie odpowiadać będą uczestnicy organizowanej w Najwyższej Izbie Kontroli konferencji pt. Społeczny, ekonomiczny i środowiskowy wymiar kryzysu polskiej przestrzeni. Podczas debaty zaproszeni goście poruszą kwestie m.in. skutków złego stanu polskiej przestrzeni oraz kierunków niezbędnych reform w planowaniu i gospodarowaniu przestrzenią.
Konferencja to wspólne przedsięwzięcie NIK, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium PAN oraz Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej i Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Konferencja odbędzie się dzisiaj w siedzibie Najwyższej Izby Kontroli w Warszawie (ul. Filtrowa 57) o godz. 9.30
Serdecznie zapraszamy do śledzenia relacji z debaty na naszej stronie internetowej.
PROGRAM KONFERENCJI
9:00-9:30 Rejestracja uczestników
9:30-10:00 Powitanie i otwarcie konferencji
- Krzysztof Kwiatkowski - Prezes Najwyższej Izby Kontroli
"System gospodarowania przestrzenią jako dobrem publicznym" - prof. Jerzy Duszyński - Prezes Polskiej Akademii Nauk (tbc)
10:00-11:10 Prezentacja Raportu KPZK PAN pt. Studia nad chaosem przestrzennym
- prof. Przemysław Śleszyński (IGiPZ PAN, KPZK PAN)
"Społeczne, ekonomiczne i środowiskowe koszty chaosu przestrzennego" - prof. Tadeusz Markowski (KPZK PAN, Uniwersytet Łódzki)
"Planowanie przestrzenne w zintegrowanym modelu planowania rozwoju - rekomendacje systemowe" - dr Adam Kowalewski (FRDL, KPZK PAN)
"Przyczyny niepowodzeń w reformowaniu gospodarki przestrzennej - warunki i drogi dojścia do sprawnego modelu zarządzania przestrzenią"
11:10-11:30 Stan prac na regulacją stanu gospodarki przestrzennej
- Jerzy Kwieciński - Minister Inwestycji i Rozwoju (lub przedstawiciel Ministra)
"Informacja Ministra Inwestycji i Rozwoju na temat toczących się prac nad założeniami reformy procesu inwestycyjno-budowlanego oraz systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego"
11:30-11:45 Przerwa
11:45-13:15 Debata z udziałem uczestników konferencji
- Prowadzi prof. Tomasz Bąkowski (Uniwersytet Gdański)
13:15-13:45 Podsumowanie i zakończenie konferencji
- Przedstawiciel PAN i Prezes NIK
