Najwyższa Izba Kontroli już po raz trzynasty skontrolowała m.in. sprawozdania finansowe Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry (dalej: Projekt OPDO) oraz po raz piąty kontrolą objęła sprawozdania finansowe Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły (dalej: Projekt OPDOW). Szacowana wartość obu tych Projektów to ponad 2,0 mld euro, a ich realizacja ma zapewnić i zwiększyć zabezpieczenie przeciwpowodziowe dla obszaru oraz ludności zamieszkującej osiem województw.
Od 2009 r. Najwyższa Izba Kontroli jest audytorem Projektu OPDO, natomiast od 2017 r. również Projektu OPDOW. Badanie sprawozdań finansowych obu Projektów prowadzone jest z uwzględnieniem standardów międzynarodowych.
W ramach kontroli P/21/098 – Badanie sprawozdań finansowych projektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły, badaniem objęto m.in. wydatki poniesione w 2020 r. łącznie przez sześć jednostek. W ramach Projektu OPDO skontrolowano kwotę 283 769 603,75 zł tj. 97,6% wydatków z 2020 r., natomiast w ramach Projektu OPDOW kwotę 399 409 687,04 zł tj. 89,3% wydatków z 2020 r.
Celem tej kontroli była ocena sporządzenia sprawozdań finansowych z realizacji obu Projektów oraz wydatkowania środków na ich realizację, pod kątem rzetelności, zgodności z przepisami prawa i zasadami należytego zarządzania finansami.
Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła zgodność wydatków poniesionych w ramach obu Projektów
z celami określonymi w stosownych umowach pożyczek. Zbadane wydatki poniesione zostały zgodnie z celami i zasadami realizacji Projektów, a ich wartości prawidłowo ujęto w sprawozdaniach finansowych za 2020 r.
Stwierdzone w wyniku kontroli nieprawidłowości w sprawozdaniu finansowym Projektu OPDO dotyczyły m.in.:
- zawyżenia o kwotę 118 460 893,00 zł wartości środków niewykorzystanych, pomimo że środki te zostały zwrócone lub wycofane z tego Projektu;
- wykazania nieprawidłowej kwoty wydatków finansowanych środkami Banku Światowego (dalej: BŚ) i Banku Rozwoju Rady Europy (dalej: BRRE) w łącznej wysokości 290 532,00 zł.
Nieprawidłowości te zostały skorygowane jeszcze w toku kontroli NIK.
Ponadto kontrola NIK wykazała, że według stanu na dzień 10 marca 2021 r. spośród 83 zadań Projektu OPDOW ujętych w planie zamówień, aż 57 miało wydłużoną datę zakończenia realizacji w stosunku do pierwotnych założeń, w tym dla 15 zadań przesunięcie terminu wynosiło od 24 miesięcy do nawet 45 miesięcy. Od zakończenia ubiegłorocznej kontroli NIK[1] nastąpiło dalsze wydłużenie terminów zakończenia zadań, ponieważ dla 39 zadań objętych planem zamówień przesunięto terminy ich realizacji od dwóch do 18 miesięcy, a tylko w czterech przypadkach doszło do skrócenia tego terminu od jednego do dwóch miesięcy.
NIK zwróciła również uwagę, że w 2020 r. na realizację Projektu OPDO, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (dalej: PGW WP) zaangażowało środki własne w łącznej kwocie 78 616 618,42 zł, a na realizację zadań Projektu OPDOW w wysokości 106 171 680,50 zł, pomimo że środki z BŚ i BRRE na finansowanie zadań tych Projektów były zabezpieczone i dostępne od początku roku. Przyczyną tego stanu było zawarcie stosownej umowy dopiero w dniu 23 czerwca 2020 r., co wynikało z kilkumiesięcznego okresu prowadzenia negocjacji w zakresie treści tej umowy pomiędzy jej stronami. Ostatecznie środki własne PGW WP zostały zrefundowane środkami BŚ i BRRE (po upływie od siedmiu do 222 dni od poniesienia wydatku). W zaistniałej sytuacji, PGW WP było zmuszone zaangażować przejściowo środki własne, aby przeciwdziałać naliczeniom przez kontrahentów odsetek za nieterminowe płatności zobowiązań.
Efekty finansowe kontroli zamknęły się kwotą 118,7 mln zł.
[1] Kontrola D/20/501 - „Badanie sprawozdań finansowych projektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły”.
