Informacja o wynikach kontroli prowadzenia przez organy skarbowe postępowań podatkowych i kontrolnych

Jakość postępowań podatkowych i kontrolnych prowadzonych w 2002 r., uległa pogorszeniu w stosunku do roku 2001, o czym świadczy m.in. wzrost liczby i wagi uchylanych decyzji wydawanych w I instancji. Prawo podatkowe jest niestabilne, niespójne i niepewne i bywa rozmaicie interpretowane, przez co doszło do różnicowania sytuacji podatnika ze względu na miejsce jego zamieszkania. Kontrola NIK ujawniła także liczne nieprawidłowości, m.in.: - przewlekłość postępowań odwoławczych prowadzonych przez izby skarbowe; - naruszenia przepisów podatkowego prawa materialnego i proceduralnego; - spadek liczby i efektywności kontroli podatkowych w zakresie podatku VAT W 2001 roku kwoty ujęte w uchylonych decyzjach stanowiły w badanych: urzędach skarbowych 14,3% i urzędach kontroli skarbowej 41,2%, zaś w 2002 roku stanowiły już 43,6% w urzędach skarbowych a w urzędach kontroli skarbowej 53,2%, kwoty ujętej w decyzjach, od których wniesiono odwołanie. NIK uważa, że wadliwe decyzje urzędów skarbowych były spowodowane złożonością i niestabilnością prawa podatkowego oraz brakiem należytej staranności w przygotowaniu decyzji, która wyrażała się błędami – często formalnymi – w wadliwych i kwestionowanych przez podatników decyzjach. Wadliwe decyzje to także znaczne koszty – w badanym okresie nastąpił ich wzrost. W urzędach skarbowych poddanych kontroli odsetki wypłacane podatnikom wskutek wadliwych decyzji systematycznie i znacząco rosły (2000- 1 003 tys. zł, 2001 – 2 116 tys. zł, 2002 – 2 989 tys. zł). Odsetki za nieterminowe rozliczenia wypłacone przez urzędy skarbowe z tytułu zwrotów nadpłat w wyniku uchylenia bądź zmiany decyzji w postępowaniu odwoławczym lub przez NSA wzrosły w 2002 r. o ponad 130% w stosunku do roku 2001. Kontrola wykazała, że części tych kosztów można było uniknąć. Najczęstszymi przyczynami uchylania decyzji były: braki w postępowaniu dowodowym, nieustalenie stanu faktycznego, błędne zastosowanie przepisów, skierowanie decyzji podatkowej do podmiotu, który już nie istniał, zaniechanie obowiązku umożliwienia podatnikowi wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji przez II instancję co do zebranego w danej sprawie materiału dowodowego. Wyniki kontroli wskazują na tendencję do wydłużania czasu trwania kontroli skarbowych, co nie zawsze jest usprawiedliwione przyczynami obiektywnymi. Zdaniem NIK kierownictwa urzędów kontroli skarbowej powinny wzmóc nadzór nad długotrwałymi postępowaniami kontrolnymi, uwzględniając także interes podatnika, ponieważ długotrwałe kontrole stanowią poważną uciążliwość dla kontrolowanych. NIK zwraca uwagę na drugi, oprócz jakości prawa podatkowego, problem związany z kontrolami prowadzonymi przez organy skarbowe – organizację służb skarbowych i niestosowanie jednolitych mierników wykonywanych zadań. Wyniki wykazywane przez poszczególne jednostki są nieporównywalne, a obiektywna ocena pracy urzędów przez Ministerstwo Finansów jest, z uwagi na brak jednolitych kryteriów, niemożliwa. Z kontroli wynika też, że podatnik podatku zryczałtowanego i rozliczający się poprzez kartę podatkową może spodziewać się kontroli podatkowej raz na 16 lat, podatnik CIT – raz na 23 lata, zaś podatnik VAT – raz na 5 lat. Izba zauważa także, że nie w pełni wykorzystuje się możliwości systemu POLTAX. Najwyższa Izba Kontroli we wnioskach podkreśla konieczność pilnego rozpoczęcia prac nad całościową reformą prawa podatkowego, tak aby nowy system był prosty, przejrzysty i wewnętrznie spójny.