W największych miastach Polski zanieczyszczenie powietrza przez transport samochodowy stanowi nawet większy problem niż emisja pyłów z domowych pieców i kotłowni. Z powodu złego stanu powietrza umiera ponad 15 razy więcej osób niż w wypadkach drogowych. W skali kraju samochody odpowiadają za niewielką liczbę przekroczeń poziomu zanieczyszczeń. Jednak w największych miastach są głównymi trucicielami. Dlaczego tak się dzieje? Na to pytanie postarają się odpowiedzieć zaproszeni do Najwyższej Izby Kontroli eksperci podczas konferencji "Aglomeracje miejskie - wpływ transportu drogowego na jakość powietrza".
Zapis relacji "na żywo" z konferencji
14:36
Dziękujemy tym, którzy śledzili naszą relację.
14:35
Zgadzam się, że rozwiązanie tak skomplikowanego problemu musi być całościowe i uwzględniać różne punkty widzenia. Dlatego cieszę się z obecności przedstawicieli tylu środowisk podczas dzisiejszej debaty. Dziękuję za państwa zaangażowanie. Razem znajdziemy rozwiązanie, które jest najlepsze - tymi słowami prezes NIK kończy konferencję.
14:31
- Byliśmy, jesteśmy i będziemy instytucją, która sprzyja otwartej dyskusji i szuka najlepszych rozwiązań - Krzysztof Kwiatkowski.
14:30
Dyskusja dobiega końca. Debatę podsumowuje prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski.
14:27
Faktem jest, że ruch samochodowy pod szkołami bywa w godzinach rozpoczęcia lekcji tak intensywny, że paraliżuje życie okolicznych osiedli. Co więcej zagraża samym dzieciom. Czy wprowadzenie czytników elektronicznych zamiast książek, a więc ograniczenie wagi tornistrów, pomogłoby rozwiązać ten problem?
14:21
Mariola Apanel, Dyrektor Biura Przyrody i Klimatu w Urzędzie Miejskim Wrocławia: Kiedy pytam ludzi, dlaczego wybierają samochód, a nie transport publiczny, często słyszę odpowiedź, że jako rodzice muszą zawieźć dziecko do szkoły, bo jego plecak jest zbyt ciężki. Nawet tak nieoczywiste motywy sprawiają, że mamy w Polsce bardzo intensywny ruch samochodowy.
14:15
Światowa Organizacja Zdrowia uznaje zanieczyszczenie powietrza za najpoważniejsze zagrożenie środowiskowe dla zdrowia publicznego we współczesnym świecie.
14:11
Wracamy do pytania wiceprezesa Kutyły: Dlaczego żyjemy coraz dłużej, choć powietrze jest coraz bardziej zanieczyszczone? Odpowiada Weronika Michalak z Heal Polska: nie ma tu żadnej sprzeczności. Wydłużenie życia wynika z osiągnięć cywilizacyjnych, w tym ograniczenia najpoważniejszych chorób zakaźnych. Jednocześnie byłoby jeszcze dłuższe, a na pewno bardziej komfortowe, gdyby nie zanieczyszczone powietrze.
14:06
Wywołana do dyskusji zostaje senator Jadwiga Rotnicka: "Popieram głosy, które dziś usłyszałam. Ochrona środowiska, w tym powietrza, wymaga interwencji rządu. Nie można zostawiać z tym samorządowców samych".
14:03
Emocjonalny głos z sali: Cierpimy w Polsce na samochodozę. NIK-u ratuj, bo politycy od lat są głusi.
14:00
Prof. Ślęzak: Bez całościowej polityki transportowej możemy pojedynczymi działaniami osłabić smog w jednym miejscu, ale jednocześnie wzmocnić go zupełnie gdzie indziej. Jeśli zakażemy parkowania w centrum, samochody poszukają sobie miejsc kawałek dalej. Pojedynczymi działaniami nie da się rozwiązać problemu, można go tylko przesunąć.
13:51
Samorządowcy chcieliby także wsparcia rządu dla podniesienia opłat za parkowanie w centrum. W Sztokholmie takie rozwiązanie radykalnie ograniczyło liczbę samochodów. Jest to jednak decyzja kontrowersyjna społecznie, bo dotknie przede wszystkim mniej zamożnych mieszkańców.
13:45
Trwa dyskusja o strefach ograniczonej emisji (chodzi o zmniejszenie ruchu samochodowego w wybranych obszarach miasta poprzez zakaz wjazdu dla starszych aut). Czy obecne prawo sprzyja ich tworzeniu? Roman Głaz z Ministerstwa Środowiska twierdzi, że obecne przepisy są wystarczające. Innego zdania są samorządowcy.
13:39
Konrad Marczyński, Warszawski Alarm Smogowy: "System kontroli musi być uniezależniony od człowieka. Mamy taki problem, szczególnie w małych miejscowościach, że kontrolujący i kontrolowani znają się i sympatyzują".
13:34
Marek Szolc, warszawski radny: Mamy w Polsce wspólnotę interesów między kierowcami i serwisami oferującymi wycinanie filtrów. Skala wywołanego przez to kryzysu sprawia, że żaden system kontroli nie poradzi sobie z tym problemem. Potrzebne są rozwiązania ustawowe.
13:24
Przedstawiciel Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego zwraca uwagę, że za wycinanie filtrów DPF grożą w Polsce stosunkowo niskie kary. Najwyższy mandat to 500 zł. Dla porównania w Danii za jakąkolwiek nieautoryzowaną ingerencję w pojazd grozi przy pierwszej kontroli 2 tys. EUR. Ktoś, kto da się przyłapać na podobnym procederze po raz czwarty, zapłaci 15 tys. EUR.
13:17
Przedstawicielka GIOŚ: Stacje pomiarowe stają tam, gdzie zezwala na to prawo. Ale chyba coś nie w porządku jest z przepisami, które nakazują nam płacić za taką stację tak jak przedsiębiorcy, który ustawia przy drodze reklamę.
13:16
Zakończyła się seria wystąpień. Czas na dyskusję. Pierwsze pytanie do Barbary Toczko o lokalizację stacji pomiarowych. Czy stacje na pewno stoją tam, gdzie powinny?
13:12
Efektem długotrwałego przebywania w zanieczyszczonym powietrzu są przedwczesne zgony. W Europie jest ich każdego roku blisko 520 tysięcy. W Polsce 47 tysięcy przedwczesnych zgonów przypisuje się zanieczyszczeniom pyłowym oraz NO2 i O3 obecnym w atmosferze.
13:06
Prof. Badyda przypomina skutki epizodu smogowego z 2017 roku. Szczegółowe porównanie pokazało, że w tym okresie zgłosiło się do szpitali od 17 do nawet 60 proc. pacjentów więcej niż w porównywalnym okresie poprzedniego roku.
12:58
W latach 2008-2012 Politechnika Warszawska wspólnie z Wojskowym Instytutem Medycznym sprawdziła, jaki wpływ mają zanieczyszczenia komunikacyjne na sprawność oddychania. Badania wykonano w grupie 3997 mieszkańców Warszawy i 988 osób zamieszkujących na czystych obszarach pozamiejskich. Co się okazało? Ryzyko wystąpienia obturacji oskrzeli u mieszkańców Warszawy jest ponad 6-krotnie wyższe niż u mieszkańców obszarów bez smogu.
12:52
Prof. Artur Jerzy Badyda: w Polsce rejestrujemy w ostatnich latach nieznaczny wzrost emisji NO2. W tym czasie w Europie ten rodzaj emisji wyraźnie spada.
12:50
Mamy ważną deklarację Inspektoratu: w pierwszej kolejności GIOŚ będzie lokalizował nowe stacje komunikacyjne w aglomeracjach, w których stacje takie obecnie nie funkcjonują tj. w Poznaniu, Lublinie, Gdańsku czy Białymstoku.
12:48
Jakie plany ma GIOŚ? Docelowo w każdej aglomeracji i mieście powyżej 100 tys. mieszkańców powinna funkcjonować stacja monitorująca jakości powietrza, wykonująca pomiary wyłącznie metodami referencyjnymi lub równoważnymi metodom referencyjnym.
12:45
We Włocławku przekroczenia NO2 skończyły się wraz z uruchomieniem obwodnicy. Ruch samochodowy został wypchnięty, przynajmniej częściowo, poza miasto.
12:43
Dwutlenek azotu (NO2), typowe zanieczyszczenie komunikacyjne, jest problemem czterech polskich aglomeracji: Warszawy, Krakowa, Wrocławia oraz aglomeracji górnośląskiej.
12:34
W sieci pomiarów jakości powietrza funkcjonuje ok. 281 stacji pomiarowych, w tym ok. 189 stacji pomiarowych prowadzących pomiary automatyczne lub automatyczne i manualne. Całą tę sieć udało się zbudować dzięki wsparciu UE.
12:32
Czas na punkt widzenia Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Przedstawia go dr inż. Barbara Toczko.
12:29
Według Policji podstawowym problemem jest tolerowanie usługi usunięcia z pojazdu filtra DPF. Ten proceder powinien być natychmiast objęty sankcjami.
12:26
Inspektor Jankowski przyznaje, że ujawnienie mechanicznych śladów ingerencji na obudowie filtra DPF jest praktycznie niemożliwe bez podnośnika lub kanału przeglądowego - czyli niemożliwe w trakcie kontroli drogowej. Jednocześnie brak jest urządzeń, za pomocą których można by w sposób prosty i szybki stwierdzić usunięcie takiego filtra czy modyfikację oprogramowania komputera pojazdu.
12:21
Policjanci nieposiadający specjalistycznego oprzyrządowania mogą dokonać wyłącznie wzrokowej oceny stanu układu wydechowego...
12:20
Efekty akcji ,,SMOG” w 2018 r.: skontrolowano 275 770 pojazdów; ujawniono 3 920 przypadków nadmiernej emisji spalin; zatrzymano 3 318 dowodów rejestracyjnych.
12:18
A teraz trochę liczb: Policja wyposażona jest w 33 pojazdy ETDiE (Ekipa Techniki Drogowej i Ekologii), 43 analizatory spalin i 45 dymomierzy.
12:16
Policja w ramach programu SMOG będzie chciała wykonać jak najwięcej badań dotyczących emisji spalin. Chodzi o wyeliminowanie tych samochodów, których stan techniczny narusza normy.
12:10
Wracamy do relacji z debaty w NIK o smogu transportowym. Głos zabiera jako pierwszy inspektor Leszek Jankowski z Komendy Głównej Policji: Jak Policja podchodzi do kontroli jakości powietrza?
11:53
Wracamy z relacją o godz. 12.05.
11:51
Na koniec tej części debaty wiceprezes Wojciech Kutyła podnosi kontrowersyjny problem: jak to się dzieje, że żyjemy coraz dłużej, mimo że powietrze jest coraz bardziej zanieczyszczone? Czy problem smogu rzeczywiście narasta? Zmierzymy się tym pytaniem już po przerwie.
11:44
Prof. Brzeżański dzieli się doświadczeniami z pilotażowego programu dokładnego mycia wybranej ulicy w Krakowie. Taka praktyka obecna jest w wielu europejskich miastach. Okazało się, że w naszym kraju spotkała się z negatywnym odbiorem społecznym. Mieszkańcy po prostu nie chcieli przeparkowywać samochodów na czas czyszczenia.
11:36
Weronika Michalak, Heal Polska: "Koszty zdrowotne związane z występowaniem smogu transportowego są niedoszacowane. Mimo że tyle mówi się o problemie zanieczyszczonego powietrza, wciąż nie jesteśmy świadomi, tego, co tak naprawdę nam zagraża".
11:29
Poparcie od Greenpeace Polska: "Trzeba ograniczać ruch samochodowy w miastach i elektryfikować transport. Póki co choroba komunikacyjna się potęguje, a stosowane półśrodki nie działają".
11:24
Mocny głos z sali: "Co robi państwo, by ograniczyć liczbę samochodów w Polsce? Co robi, by promować masowe poruszanie się na rowerach, jak ma to miejsce w Finlandii czy Danii? Bez tego kroku nie uda się rozwiązać problemu smogu w naszym kraju".
11:20
Dyr. Departamentu Infrastruktury NIK Tomasz Emiljan: "Prowadzimy obecnie kontrolę, w ramach której dokładnie zbadamy rozmieszczenie punktów badających jakość powietrza w Polsce".
11:15
Padają pytania o rolę Policji w kontrolowaniu stacji diagnostycznych, o wzrastające co roku zużycie paliwa, o niewłaściwe rozmieszczenie punktów mierzących poziom zanieczyszczenia powietrza.
11:06
Debata rozgrzewa uczestników spotkania...
11:00
Wojciech Drzewiecki: najgorsze są te przepisy, które są martwe.
10:57
Badanie techniczne pojazdu nie może być fikcyjne. Rozwiązaniem mógłby być obowiązek rejestracji wideo takiego badania.
10:55
Piotr Woźny, Pełnomocnik Rządu ds. programu Czyste Powietrze: "Zgadzam się z prof. Brzeżańskim, że trzeba przede wszystkim egzekwować prawo, które już mamy. Widzę też jednak ogromne problemy ze stacjami diagnostycznymi w Polsce. Tym trzeba się zająć w pierwszej kolejności".
10:53
W 2018 roku zarejestrowano w Polsce ok. tysiąca aut elektrycznych.
10:51
Prof. Marek Brzeżański: zmiany trzeba wprowadzać stopniowo, na radykalne oszczędzanie stać ludzi bogatych.
10:50
Czas na dyskusję. Prowadzący debatę Bogdan Ulka zadaje prelegentom pytanie: Czy potrzebujemy zmiany prawa, czy wystarczy skuteczna egzekucja już obowiązujących przepisów?
10:46
Wojciech Drzewiecki uważa, że proces odmładzania samochodów jeżdżących po polskich drogach zachodzi zbyt wolno. Dlatego jest zwolennikiem wprowadzenia ograniczeń przy sprowadzaniu aut używanych.
10:43
Polacy sprowadzają auta głównie z Niemiec. Decyzje podejmowane na tamtym rynku mają więc wpływ na nasz rynek. Przypomnijmy, że władze kilku niemieckich miast w ramach działań zmierzających do poprawy jakości powietrza wprowadziły zakaz wjazdu do centrum dla samochodów ze starszymi silnikami Diesla. Po Hamburgu, Stuttgarcie, Frankfurcie również w Berlinie nie można poruszać się takimi pojazdami. Coraz więcej europejskich miast jest zainteresowanych takim rozwiązaniem.
10:40
Od momentu wejścia Polski do UE do naszego kraju sprowadzono 13,3 mln używanych samochodów.
10:38
Wojciech Drzewiecki, Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego SAMAR: "W 2018 r. zarejestrowano w Polsce 1,6 mln aut".
10:34
Instytut Transportu Samochodowego proponuje zupełnie nową procedurę badania emisji spalin w samochodach. Ma wykrywać usunięcie filtra DPF i wpisywać się walkę ze smogiem.
10:30
Skąd "moda" na usuwanie filtrów DPF? Prof. Ślęzak wylicza:
- Warunki ruchu miejskiego nie sprzyjają pracy filtrów DPF
- Koszty wymiany filtra są wysokie
- Wykrycie usunięcia DPF z samochodu jest praktycznie niemożliwe. Serwisy samochodowe stosują bardzo wyrafinowane metody, włącznie z pozostawieniem atrapy filtra.
10:22
Głos zabiera Marcin Ślęzak, dyrektor Instytutu Transportu Samochodowego.
10:19
Instalowane w samochodach katalizatory, filtry cząstek stałych oraz reaktory selektywnej redukcji katalitycznej skutecznie oczyszczają spaliny. Pod warunkiem, że są obecne w pojeździe...
10:18
Prof. Brzeżański: powszechność usługi usuwania filtrów DPF w Polsce to skandal. To rzecz nie do pomyślenia w krajach europejskich o wyższej kulturze motoryzacyjnej.
10:15
Emitowane przez silniki cząstki stałe potrafią być na tyle małe, że organizm, który je wchłonie, nie jest w stanie się ich pozbyć.
10:11
Polska jest rynkiem samochodów używanych. Do naszego kraju importuje się rocznie ponad milion takich aut.
10:09
Prof. Brzeżański zwraca uwagę na zjawisko tzw. smogu fotochemicznego. W jego powstawaniu największy udział ma emisja z pojazdów oraz przemysłu chemicznego. Ten rodzaj smogu powstaje głównie latem i uwalnia do atmosfery bardzo groźne substancje.
10:05
Smog samochodowy to nie tylko to, co leci bezpośrednio z rur wydechowych. Przeciwnie - tylko około 7 proc. zanieczyszczeń komunikacyjnych tworzy się w taki sposób. Kolejne kilkanaście procent to drobinki z opon i klocków hamulcowych. Pozostała, a więc zdecydowanie dominująca część smogu samochodowego to pył z jezdni wzbijany przez jadące samochody. Dlatego tak ważne jest regularne czyszczenie dróg. Najskuteczniejsza metoda czyszczenia - polewanie jezdni wodą - jest bardzo trudna do zastosowania zimą. Z oczywistych powodów - drogi zamieniłyby się w lodowiska.
10:02
Głos zabiera prof. Marek Brzeżański z Instytutu Pojazdów Samochodowych i Silników Spalinowych.
10:00
Co zanieczyszczone powietrze robi z naszym zdrowiem? W przystępny sposób wyjaśnia to animacja Tomasza Wełny i Tomasza Borejzy.
09:59
W styczniu katowicka drogówka w ramach akcji SMOG w ciągu jednego tylko dnia zatrzymała 70 dowodów rejestracyjnych za przekroczenie w kontrolowanych samochodach dopuszczalnej emisji spalin.
09:57
Ewa Polkowska: "Mamy do czynienia z coraz bardziej powszechnym usuwaniem z pojazdów elementów służących ochronie środowiska, np. filtrów cząstek stałych, wskutek czego po drogach porusza się duża liczba samochodów stwarzających zagrożenie dla środowiska naturalnego".
09:56
Z raportów NIK wynika, że system badań technicznych pojazdów nie spełnia swojej roli w zakresie kontroli emisji spalin.
09:52
Samochody przyczyniają się do smogu w ok. 10 procentach. Tyle że to dane w skali kraju. Tymczasem w dużych miastach proporcje się odwracają. Według raportu NIK w Warszawie ruch samochodowy odpowiadał w 2011 r. za 63 proc. stężenia PM 10. A samochodów z każdym rokiem przybywa…
09:50
Głos zabiera wiceprezes NIK Ewa Polkowska: zanieczyszczenie powietrza spowodowane transportem samochodowym jest nie mniej groźne dla życia i zdrowia od pyłów pochodzących z pieców komunalnych.
09:49
Na sali pełne kierownictwo NIK. To praktyka towarzysząca najważniejszym debatom prowadzonym w Izbie.
09:46
Mimo wszystko marsz w kierunku oczyszczenia powietrza w Polsce został rozpoczęty. Najwyższa Izba Kontroli poza cyklicznymi raportami zdecydowała się rozpocząć akcję edukacyjną wśród Polaków i promować, także oddolnie, walkę ze smogiem.
09:45
Prezes NIK: "W Polsce potrzebujemy dobrego prawa, a przede wszystkim jego egzekucji. Niestety wciąż nie ma efektów w walce ze smogiem, bo rozproszony i niespójny jest system instytucji, które odpowiadają za walkę ze smogiem".
09:44
NIK już w 2000 roku dostrzegała problem zanieczyszczeń transportowych i wnioskowała do ówczesnego Ministra Transportu o podjęcie działania na rzecz ograniczania emisji do powietrza atmosferycznego zanieczyszczeń komunikacyjnych.
09:43
ETO zwraca uwagę, że każdego roku w następstwie zanieczyszczenia powietrza koszty związane z leczeniem oraz przedwczesną śmiercią ok. 400 tys. mieszkańców UE wynoszą setki miliardów euro.
09:41
Debatę otwiera prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski: „Dziś nie trzeba już nikogo przekonywać, że zanieczyszczenie powietrza wywiera negatywny wpływ na zdrowie ludzkie. Coraz więcej badań wskazuje, że smog zwiększa ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, sercowo-naczyniowych oraz chorób układu oddechowego. To oddziaływanie ma również swój wymiar finansowy w postaci ogromnego obciążenia dla budżetu państwa. Dlatego walka ze smogiem stanowi szczególny przedmiot zainteresowania Najwyższej Izby Kontroli, ale również Europejskiego Trybunału Obrachunkowego”.
09:40
Obecny jest m.in. Piotr Woźny - Pełnomocnik Rządu ds. programu Czyste Powietrze.
09:35
Na sali kilkudziesięciu gości - parlamentarzyści, samorządowcy, naukowcy, przedstawiciele urzędów centralnych i organizacji pozarządowych.
09:30
Rozpoczynamy relację z konferencji „Aglomeracje miejskie - wpływ transportu na jakość powietrza”. W jakim stopniu samochody odpowiadają za smog w dużych miastach? I jak ten wpływ ograniczyć?
Po polskich drogach jeździ coraz więcej, coraz starszych pojazdów, w tym z silnikiem diesla. Według danych Emmision Analytics, aż 97 proc. silników wysokoprężnych emituje więcej rakotwórczych tlenków azotu niż wynoszą normy. Przy tym polski system dopuszczania samochodów do ruchu jest nieszczelny. Jak dotąd nie jest ścigane, coraz powszechniejsze wycinanie z pojazdów elementów służących ochronie środowiska, w tym m. in. filtrów cząstek stałych. Mimo że jest to karalne taką usługę oferują setki warsztatów a internet pełen jest wskazówek, jak taki filtr usunąć. Niska jest też świadomość kierowców na temat związku pomiędzy stanem technicznym samochodu a ich bezpieczeństwem, skutkiem czego po drogach porusza się duża liczba pojazdów stwarzających zagrożenie dla środowiska naturalnego.
Jak wykazały wcześniejsze kontrole NIK, Inspekcja Transportu Drogowego i Policja w trakcie kontroli drogowej mają ograniczone możliwości wykrywania takich przeróbek, gdyż wzrokowo takich zmian stwierdzić nie można. Głównie dlatego, że usuwane są wkłady do filtrów, a nie całe filtry. Ponadto policja i ITD nie dysponują sprzętem, pozwalającym na wykrycie zmian w oprogramowaniu silnika.
Organizowana przez NIK konferencja pt. "Aglomeracje miejskie - wpływ transportu drogowego na jakość powietrza" ma być głosem w debacie publicznej o przyszłości walki z zanieczyszczeniem powietrza. Ma odpowiedzieć na szereg pytań, m.in. w jakim stopniu samochody odpowiadają za smog w miastach o dużych natężeniu ruchu, jaka jest skuteczność badań technicznych, jaka jest jakość i sprawność analizatorów spalin, dymomierzy.
W dyskusji uczestniczyć będą przedstawiciele rządu, policji, Inspekcji Transportu Drogowego, naukowcy i aktywiści organizacji pozarządowych. Debata poprzedzi kontrolę ”Skuteczność zapobiegania emisji substancji szkodliwych w transporcie drogowym”.
